Handen plat tegen de wand, de benen gespreid. Niet te veel tegenstribbelen nu, anders ga je in de houdgreep. Een zwarte gordel gaat om je middel. Klik, vast. Vooruit, even meewerken, waar blijven die handen. Door de hengsels met klittenband moeten ze. Been omhoog, hé wat moet dat, stilstaan zei ik toch.
Zo zou het gaan, als het voor het echt was. Vandaag is het een demonstratie, gegeven door twee marechaussees die zwijgend de stappen doorlopen. Opperwachtmeester Theo (49) bedankt ze met een knikje. Hij gaat voor naar een kamertje met een telefoontoestel. Nadat 'de vreemdeling' is gefouilleerd, mag hij hier zijn advocaat bellen, of een familielid in eigen land. Het is dan twee uur voor de uitzetting. Terwijl de man telefoneert, gaat Theo in de hoek staan en let op de lichaamstaal. Want soms zegt de vreemdeling het ene, maar zegt zijn lijf iets anders. 'Ik kan aan hem zien of hij aan het liegen is', zegt Theo. 'Hij zegt dat hij meewerkt, maar dikke kans dat hij zich straks hevig gaat verzetten. Nou, respect. In zijn positie zou ik dat ook doen. Het gaat wel om jezelf.'
Er zijn twee soorten uitzettingen: onbegeleide en begeleide. Bij onbegeleide uitzetting is van fysieke dwang geen sprake, bij begeleide vaak wel. Onbegeleid betekent dat een asielzoeker zegt: ik stap zelf wel in dat vliegtuig. Komt hij daar op het laatste moment van terug, dan wordt de hele boel geannuleerd en krijgt hij alsnog begeleiding.
Theo is van het begeleiden. Vandaag is hij gestoken in een chic uniform met sierkoorden. Zijn achternaam wil hij vanwege de gevoeligheid van zijn werk niet vermeld hebben. Op zijn cv staan zevenhonderd uitzettingen namens de Koninklijke Marechaussee (KMar).
Een uitzetting begint bij bureau verwijderingen op Schiphol, waar de vreemdeling twee of drie 'escorts' krijgt toegewezen, en eindigt op de luchthaven van bijvoorbeeld Kinshasa, Conakry of Kabul, waar hij wordt overgedragen aan de autoriteiten.
Om de zoveel zinnen valt bij Theo het woord 'contact'. Hij wil een gesprek met de vreemdeling. 'Dat kan over voetbal gaan, het weer, hoe gras groeit.' Dus serveert hij bij aankomst van de vreemdeling op Schiphol, tweeënhalf uur voor uitzetting, koffie met een koekje. Vervolgens zegt de vreemdeling: we hebben nu leuk gepraat, maar ik ga niet meewerken. Prima, antwoordt Theo dan, maar wij zijn met meer. Tegen een Nigeriaanse meneer die overmeesterd en wel op de grond lag, zei hij: Mister Johnson, would you like a cup of coffee?
'Not in this position.'
Geregeld horen de escorts pas laat, zeg een half uur voor vertrek, dat de rechter heeft besloten tot heroverweging van de asielprocedure. Bijvoorbeeld omdat er nieuwe feiten zijn of omdat de vreemdeling te ziek is om te vliegen. De vlucht wordt dan geannuleerd, de KMar houdt drie escorts over die plots elders moeten worden ingezet. Logistiek vergt dat veel van de organisatie. 'Dat is onze democratie', zegt Theo, maar leuk is anders.
Uit cijfers opgevraagd door de Volkskrant blijkt dat een aanzienlijk percentage van het totale aantal vluchten, begeleid en onbegeleid, wordt geannuleerd. In 2014 waren er 1.380 van deze annuleringen; tot en met augustus van dit jaar 900.
Een uur voor de uitzetting. De vreemdeling moet de vlucht afwachten in een cel. Een bankje en een judomat voor de zachte landing, dat is het. De eerste Wet van het Uitzetten doet opgeld: actie leidt tot reactie. 'Met de vreemdeling meebewegen', noemt Theo dat. Inspelen op wat er gebeurt. Bijten en spugen komt voor. Slaan, schreeuwen. Koffie in het gezicht smijten. Zelfverminking. Vliegticket verscheuren. Het eigen lichaam besmeuren met ontlasting. In Theo's hoofd hebben zich categorieën gevormd. 'Aziaten gaan liggen, Afrikanen zoeken fysiek contact, Arabieren verwonden zichzelf.' Tijdens de vlucht gaat de escort tot in de wc mee. 'Niet om naar zijn intieme delen te kijken, maar om te voorkomen dat hij zijn ontlasting opvangt en in je gezicht drukt.'
Val de marechaussees niet lastig met vragen over geld, (te) restrictief beleid of politieke afwegingen. Ze voeren uit, meer niet. Desgevraagd zegt de KMar dat er wel veranderingen zijn doorgevoerd. Werd iemand voorheen praktisch van zijn bed gelicht, nu hoort hij een paar dagen van tevoren dat de uitzetting eraan komt. Toiletbezoek mocht eerst niet, nu wel, net als de kop koffie.
De oudgedienden weten nog hoe het er in de jaren negentig aan toeging. Wat wel en niet mocht, was diffuus. De stoet praatclubs, toezichthouders en adviescommissies van tegenwoordig was er nog niet. Er kon meer. Praat er met de KMar over, en er valt een naam: Constantin Rudaru. Escorts tapeten de mond van de Roemeen dicht toen hij niet ophield met schreeuwen. Hij kreeg een hartstilstand en een verlamming voor het leven - en een verblijfsvergunning. Theo: 'Zo werken we niet meer.'
Voor de harde jongens is er nu de Franse bodycuff, een kunststof tuigje waar de handen bij gewelddadig verzet in worden vastgezet met klittenband. Door de verstelbare riemen kan iemand nog steeds eten, drinken en naar het toilet. Stukken beter dan de stalen handboeien van weleer. Theo grijpt naar twee maskers annex muilkorven, een zwarte en een doorzichtige, bedoeld tegen spugen of bijten.
In 2014 gebruikten escorts de bodycuff 107 keer, tegen 212 het jaar ervoor. De bijbehorende beenband ging in 82 gevallen om, de plastic tie-rips 61 keer. Handboeien zijn formeel afgeschaft, maar bij het omdoen van de bodycuff bleken die toch 8 keer nodig.
Een minuut voor uitzetting. Als het toestel begint te taxiën, is het verzet in veel gevallen gebroken. De man of vrouw naast de escorts heeft er alles aan gedaan en weet dat het voor niets is geweest. Later die dag, bij aankomst, zullen ze de uitgestoken hand van de marechaussees gelaten accepteren.
De afdeling "Befehl ist
De afdeling "Befehl ist befehl" :
Reportage Bij de marechaussee op Schiphol
De bodycuff zit - klik - nu vast
VAN ONZE VERSLAGGEVER JENNE JAN HOLTLAND
SCHIPHOL
Handen plat tegen de wand, de benen gespreid. Niet te veel tegenstribbelen nu, anders ga je in de houdgreep. Een zwarte gordel gaat om je middel. Klik, vast. Vooruit, even meewerken, waar blijven die handen. Door de hengsels met klittenband moeten ze. Been omhoog, hé wat moet dat, stilstaan zei ik toch.
Zo zou het gaan, als het voor het echt was. Vandaag is het een demonstratie, gegeven door twee marechaussees die zwijgend de stappen doorlopen. Opperwachtmeester Theo (49) bedankt ze met een knikje. Hij gaat voor naar een kamertje met een telefoontoestel. Nadat 'de vreemdeling' is gefouilleerd, mag hij hier zijn advocaat bellen, of een familielid in eigen land. Het is dan twee uur voor de uitzetting. Terwijl de man telefoneert, gaat Theo in de hoek staan en let op de lichaamstaal. Want soms zegt de vreemdeling het ene, maar zegt zijn lijf iets anders. 'Ik kan aan hem zien of hij aan het liegen is', zegt Theo. 'Hij zegt dat hij meewerkt, maar dikke kans dat hij zich straks hevig gaat verzetten. Nou, respect. In zijn positie zou ik dat ook doen. Het gaat wel om jezelf.'
Er zijn twee soorten uitzettingen: onbegeleide en begeleide. Bij onbegeleide uitzetting is van fysieke dwang geen sprake, bij begeleide vaak wel. Onbegeleid betekent dat een asielzoeker zegt: ik stap zelf wel in dat vliegtuig. Komt hij daar op het laatste moment van terug, dan wordt de hele boel geannuleerd en krijgt hij alsnog begeleiding.
Theo is van het begeleiden. Vandaag is hij gestoken in een chic uniform met sierkoorden. Zijn achternaam wil hij vanwege de gevoeligheid van zijn werk niet vermeld hebben. Op zijn cv staan zevenhonderd uitzettingen namens de Koninklijke Marechaussee (KMar).
Een uitzetting begint bij bureau verwijderingen op Schiphol, waar de vreemdeling twee of drie 'escorts' krijgt toegewezen, en eindigt op de luchthaven van bijvoorbeeld Kinshasa, Conakry of Kabul, waar hij wordt overgedragen aan de autoriteiten.
Om de zoveel zinnen valt bij Theo het woord 'contact'. Hij wil een gesprek met de vreemdeling. 'Dat kan over voetbal gaan, het weer, hoe gras groeit.' Dus serveert hij bij aankomst van de vreemdeling op Schiphol, tweeënhalf uur voor uitzetting, koffie met een koekje. Vervolgens zegt de vreemdeling: we hebben nu leuk gepraat, maar ik ga niet meewerken. Prima, antwoordt Theo dan, maar wij zijn met meer. Tegen een Nigeriaanse meneer die overmeesterd en wel op de grond lag, zei hij: Mister Johnson, would you like a cup of coffee?
'Not in this position.'
Geregeld horen de escorts pas laat, zeg een half uur voor vertrek, dat de rechter heeft besloten tot heroverweging van de asielprocedure. Bijvoorbeeld omdat er nieuwe feiten zijn of omdat de vreemdeling te ziek is om te vliegen. De vlucht wordt dan geannuleerd, de KMar houdt drie escorts over die plots elders moeten worden ingezet. Logistiek vergt dat veel van de organisatie. 'Dat is onze democratie', zegt Theo, maar leuk is anders.
Uit cijfers opgevraagd door de Volkskrant blijkt dat een aanzienlijk percentage van het totale aantal vluchten, begeleid en onbegeleid, wordt geannuleerd. In 2014 waren er 1.380 van deze annuleringen; tot en met augustus van dit jaar 900.
Een uur voor de uitzetting. De vreemdeling moet de vlucht afwachten in een cel. Een bankje en een judomat voor de zachte landing, dat is het. De eerste Wet van het Uitzetten doet opgeld: actie leidt tot reactie. 'Met de vreemdeling meebewegen', noemt Theo dat. Inspelen op wat er gebeurt. Bijten en spugen komt voor. Slaan, schreeuwen. Koffie in het gezicht smijten. Zelfverminking. Vliegticket verscheuren. Het eigen lichaam besmeuren met ontlasting. In Theo's hoofd hebben zich categorieën gevormd. 'Aziaten gaan liggen, Afrikanen zoeken fysiek contact, Arabieren verwonden zichzelf.' Tijdens de vlucht gaat de escort tot in de wc mee. 'Niet om naar zijn intieme delen te kijken, maar om te voorkomen dat hij zijn ontlasting opvangt en in je gezicht drukt.'
Val de marechaussees niet lastig met vragen over geld, (te) restrictief beleid of politieke afwegingen. Ze voeren uit, meer niet. Desgevraagd zegt de KMar dat er wel veranderingen zijn doorgevoerd. Werd iemand voorheen praktisch van zijn bed gelicht, nu hoort hij een paar dagen van tevoren dat de uitzetting eraan komt. Toiletbezoek mocht eerst niet, nu wel, net als de kop koffie.
De oudgedienden weten nog hoe het er in de jaren negentig aan toeging. Wat wel en niet mocht, was diffuus. De stoet praatclubs, toezichthouders en adviescommissies van tegenwoordig was er nog niet. Er kon meer. Praat er met de KMar over, en er valt een naam: Constantin Rudaru. Escorts tapeten de mond van de Roemeen dicht toen hij niet ophield met schreeuwen. Hij kreeg een hartstilstand en een verlamming voor het leven - en een verblijfsvergunning. Theo: 'Zo werken we niet meer.'
Voor de harde jongens is er nu de Franse bodycuff, een kunststof tuigje waar de handen bij gewelddadig verzet in worden vastgezet met klittenband. Door de verstelbare riemen kan iemand nog steeds eten, drinken en naar het toilet. Stukken beter dan de stalen handboeien van weleer. Theo grijpt naar twee maskers annex muilkorven, een zwarte en een doorzichtige, bedoeld tegen spugen of bijten.
In 2014 gebruikten escorts de bodycuff 107 keer, tegen 212 het jaar ervoor. De bijbehorende beenband ging in 82 gevallen om, de plastic tie-rips 61 keer. Handboeien zijn formeel afgeschaft, maar bij het omdoen van de bodycuff bleken die toch 8 keer nodig.
Een minuut voor uitzetting. Als het toestel begint te taxiën, is het verzet in veel gevallen gebroken. De man of vrouw naast de escorts heeft er alles aan gedaan en weet dat het voor niets is geweest. Later die dag, bij aankomst, zullen ze de uitgestoken hand van de marechaussees gelaten accepteren.
Volkskrant 30 oktober 2015