IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Hier kun je discussieren over Tegen Russische agressie en imperialistische oorlog, voor solidaire vrijheid wereldwijd.
Het is duidelijk: de Russische president Poetin heeft een aanvalsoorlog gelanceerd tegen Oekraïne. Hij verpakt het als een militaire operatie in Donbass, het gebied waarin de twee eerder deze week door Rusland erkende republieken Donets en Loekansk liggen. Explosies in Kiev en Kharkov suggereren iets voor omvangrijkers. Komende uren zal meer duidelijk worden. Maar met enkele observaties, in haast ingetikt, wil ik niet langer meer wachten.

Dit is een agressie-oorlog, een aanval die totaal, volledig en zonder voorbehoud dient te worden afgewezen. Wat ook de context is, Poetin, zijn militaire apparaat en zijn veiligheidsfunctionarissen kozen hiervoor. Er zijn verklaringen voor zijn keus. Maar er is geen enkele rechtvaardiging of excuus voor. Hoezeer ik als anarchist de Oekraïense staat, het Westerse NAVO-bondgenootschap en de VS als imperialistische chef van dat bondgenootschap en de Nederlandse rol als lid van dat bondgenootschap en als wapenleverancier ook net zozeer afwijs als de Russische staat, het verandert niets aan deze zaak. Rusland lanceert een aanvalsoorlog, en dat is een misdaad. Die hoort niet onbeantwoord te blijven. De vraag is alleen hoe, en door wie.

Officiële Westerse kritiek op die aanvalsoorlog is natuurlijk hypocrisie. De VS als kampioen aanvalsoorlogen – Libië, tweemaal Irak, Afghanistan, om een paar recente te noemen – heeft geen enkel recht van spreken. Als VS-president Biden klaagt over Poetin die zomaar grenzen in Europa wijzigt, foet toch, dan grinnik ik cynisch. VS-luchtaanvallen dwongen in 1999 een grenswijziging af toen Kosovo zich onafhankelijk verklaarde van Joegoslavië en daarmee een landgrens trok waar die niet bestond. De huidige kritiek op Poetins misdaden is uit monden van vergelijkbare criminelen op geen enkele manier geloofwaardig.

Poetin rechtvaardigt zijn agressie door te wijzen op de uitbreiding van de NAVO tot dicht bij de Russische grenzen. En inderdaad. In 1990 liep de grens van het bondgenootschap dwars door Duitsland. Inmiddels zijn Polen, Roemenië, Bulgarije, Tsjechië, Slowakije, Litouwen, Letland en Estland – allemaal landen die aan de vroegere Sovjet-Unie grensden of er zelfs deel van uitmaakten – NAVO lid. Daarmee is niet de vrede en de democratie gediend, maar vooral de machtspositie van de VS, en tevens de Amerikaanse wapenindustrie, want die nieuwe NAVO-landen werden vervolgens kersverse klanten van die industrie. De uitbreiding van de NAVO was en is een verwerpelijk imperialistisch project.

Maar voordat we Poetin op dit punt gelijk geven, even een vraag. Waarom waren al deze landen zo bereid om NAVO-lid te worden/ Waarom dromen mensen in Oekraïne – en zeker niet alleen cynische generaals en rechts-liberale politici en zakenlieden in dat land – ervan dat ook dat land ooit NAVO-lid te worden? Zou dat misschien te maken hebben meteen door Russische overheersing vele decennia lang aangewakkerde angst voor Rusland, en behoefte aan bescherming tegen die imperialistische mogendheid? Ik wijs het imperialistische project van NAVO-uitbreiding, geregisseerd door vooral de presidentschappen van Clinton en Obama,volledig af. Maar ik snap wel heel goed dat NAVO-lidmaatschap er, in de ogen van regeringen maar vooral ook bevolkingen van Oost-Europese landen, uitzag als een bescherming tegen een Rusland dat haar hegemonie over die landen met tegenzin had prijsgegeven en in die landen helemaal niet werd vertrouwd.

Ook is de timing een beetje merkwaardig. Polen werd al in 1999 NAVO-lid, net als Tsjechië en Hongarije. Roemenië, Bulgarije, Slowakije en de Baltische staten volgden in 2004.(1) Dat waren de laatste aan Rusland of de vroegere Sovjet-Unie grenzende landen die toetraden. Oekraïne zou wel willen, maar voor dat land is lidmaatschap op korte termijn niet aan de orde. Het oprukken van de NAVO-omvang in Oostwaartse richting ligt sinds 2004 zo goed als stil. Die NAVO-uitbreiding zelf – verwerpelijk als die is – is een excuus voor Russische agressie. Niet de reden, en al helemaal niet de actuele aanleiding. Anders had Poetin niet 18 jaar gewacht.

Poetin presenteert Oekraïne als een kunstmatig land dat eigenlijk gewoon bij Rusland hoort, maar waar nu Oekraïense nationalisten waaronder neonazi’s de dienst uit maken, de samenleving terroriseren en een extreem anti-Russische houding propageren en praktiseren. Het Oekraïense nationalisme is een feit, en dat nationalisme kent een nare, gewapende en vreeswekkend invloedrijke nazi-vleugel. Dat klopt. Maar voor we Poetin gelijk geven in zijn kruistocht tegen dit nationalisme en fascisme, eventjes een historische observatie, geformuleerd als vraag.

Waarom zou het zijn dat mensen in Oekraïne een zo fel nationaal zelfbewustzijn hebben ontwikkeld dat zich tegen Rusland – en helaas ook vaak tegen Russen – keert? Zou dat misschien in de hand gewerkt zijn door het feit dat Oekraïne in het Russische Tsarenrijk voor 1917 als kolonie werd behandeld en zeer scherp werd onderdrukt? Zou het misschien te maken kunnen hebben met het feit dat die koloniale onderdrukking door het als Sovjet-Unie gereïncarneerde Russische rijk is hervat, waarbij de Stalinistische orde met terreur en met kunstmatig opgewekte hongersnood in de jaren dertig, bekend geworden als de Holomodor, is afgedwongen? Kernmotivatie achter het Oekraïense nationalisme is anti-koloniaal besef! Dat mensen in Oekraïne Russische heerschappij afwezen en afwijzen, was en is volstrekt legitiem, ook als we datgene wat er na de ondergang van de Sovjet-Unie in 1991 voor in de plaats kwam – een Oekraïense staat gedomineerd door corrupte zakenlieden, geregeerd door hard rechtse politici en met een griezelige invloed van gewapende fascisten – terecht verafschuwen.

Dat dit Oekraïne nationalisme vaak zo’n extreem-rechtse draai kreeg, heeft te maken met het feit dat de koloniale onderdrukker zich als links, als communistisch, presenteerde. Wie tegen dat imperialisme in roodgevlagde hamer-en-sikkel-verpakking opkwam, zal des te makkelijker bij anticommunistisch rechts uitkomen – tenzij er een authentiek links te vinden is dat voor zelfbeschikking en tegen kolonialisme – het Westerse en het Russische – opkwam. De stalinistische machthebbers en hun voorlopers Lenin en Trotski hadden aan dat soort links hardhandig een eind gemaakt, al ontbraken in de begintijd van de revolutie welluidende frasen over zelfbeschikking niet in de retoriek van vooral Lenin. Die meende hij vast, maar de opbouw van de centrale staat had wel voorrang, en daarvoor moest bij hem wel alles wijken.

Dat sommige Oekraïense nationalisten in de jaren veertig van de twintigste eeuw zelfs Hitler als bondgenoot begroetten tegen Stalin – andere bondgenoten vielen vooral op door onzichtbaarheid – , is een misdadige keus, maar is tegen deze achtergrond verklaarbaar. Het Oekraïense nationalisme en haar vaak extreem-rechtse uitdrukking verdient geen enkele erkenning of steun. De er onder liggende drang om vrij te zijn van Russische koloniale overheersing verdient die steun wel degelijk. Alleen wie die aandrang erkent als legitiem, maakt enige kans om mensen ervan te overtuigen dat er betere wegen zijn richting antikoloniale vrijheid dan het pad naar nationale haat van Oekraïners tegen Russen. Een nationale haat die nu, met de Russische invasie, weer hoger zal oplaaien, maar dat heeft Poetin dan vooral aan zichzelf te wijten.

Als Poetin zijn huidige agressie presenteert als antifascistische strijd, dan berust dat op manipulatie van de geschiedenis waarvan ik hierboven enkele kernpunten schetste. Als Poetin zijn huidige anaval presenteert als antwoord op NAVO-agressie, dan manipuleert hij de boel dus ook. Maar achter al die manipulatie gaat zijn echte angst schuil: de angst voor machtsverlies. Poetin is bang de macht kwijt te raken, niet aan een oprukkend Westers bondgenootschap en ook niet aan nazi-horden in Kiev. Hij vreest boven alles de Russische bevolking zelf. De reden dat hij de greep over aan Rusland grenzende landen terug wil – en de NAVO er dus uit – ligt vooral daar. In veel van die landen heerst een stuk meer vrijheid dan in Rusland. Veel van die vrijheid is tot stand gekomen via protestbewegingen, opstanden en – in beperkte zijn – zelfs revoluties. In Oekraïne zelf verdreef een maandenlange protestbeweging in 2013-2014 ene pro-Russische en autoritair besturende president. In Belarus ging het in 2020 maandenlang diezelfde kant op nadat Loekasjenko de presidentsverkiezingen via bedrog en repressie naar zich toetrok. In Rusland zelf vonden in 2011 grote protesten plaats tegen Poetin en diens frauduleuze verkiezingswinst.

Russische heersers zijn als de dood voor dit soort bewegingen. Ze schrijven die toe aan Westerse geheime diensten en noemen het ‘kleurenrevoluties’ of doodgewoon staatsgrepen. Ze kunnen en willen niet erkennen dat die opstanden gedragen worden door authentiek boze mensen die geen corruptie willen, meer vrijheid en een dagelijks leven waarin boodschappen een beetje te betalen zijn. En ja, veel van deze mensen kijken naar het Westen en hebben de indruk dat het leven daar minder akelig is, en vrijer. Of die indruk klopt, doet er hier niet toe: het is wat mensen geloven, en wat hun pro-Westerse sympathieën in de hand werkt. Zo ontstonden dus revoluties van mensen maar al te vaak – en ten onrechte! – die Westerse regeringen, EU en zelfs NAVO als vrienden beschouwden. Dit type van omwentelingen was aanstekelijk, en Poetin zag de bui hangen dat de besmetting over zou slaan naar Rusland zelf. Ja, de Oekraïense staat is corrupt en biedt fascisten veel te veel speelruimte. De Oekraïense staat is echter ook liberaal-democratisch van opzet, en bestuurt een maatschappij met veel ruimere politieke en culturele vrijheden dan de Russische staat tolereert. Die vrijheden zijn overigens niet aan die staat te danken, maar bevochten door mensen zelf. Voor veel andere Oost-Europese landen geldt iets dergelijks: ze steken qua vrijheid bepaald gunstig af bij het Rusland van Poetin. De Russische president heeft goede reden om van die vrijheid niets goeds te verwachten, vooral niet als de drang naar die vrijheid in Rusland zelf weer eens op zich heen grijpt.

De oorlog die Poetin nu tegen Oekraïne lanceert is, naast een rancuneuze strafexpeditie tegen een land dat gene orders uit Moskou aanvaardt, ook een strijd tegen precies dat soort vrijheid, een preventieve contrarevolutionaire oorlog dus. Mensen in Oekraïne die zich van een wapen voorzien en zich op de strijd tegen de Russische invasie voorbereiden, doen dat deels uit verwerpelijk nationalisme en uit loyaliteit aan Oekraïne als staat en natie. Zo’n loyaliteit is inherent contrarevolutionair en verkeerd: staat en natie zijn vijand van vrijheid en van grensdoorbrekende solidariteit. Maar deze mensen vechten tegelijk ook tegen Rusland omdat ze weten dat een succesvolle bezetting door Poetins gewapende macht, het beetje vrijheid dat er in Oekraïne bestaat gewelddadig dreigt af te schaffen. Oekraïens verzet tegen de Russische invasie heeft dan ook een dimensie van een werkelijke vrijheidsstrijd.

De tragiek is dat dit niet de enige dimensie is. Waar de strijd tegen de Russische inval geleid en aangestuurd wordt door de Oekraïense staat, daar is de vrijheidsstrijd bij voorbaat ingekapseld in een nationalistisch en autoritair project. Elk succes van de strijd komt dan niet de vrijheid, maar die staat en haar heersers ten goede. En we weten hoe staten zich gedragen als ze oorlogen voeren: die behandelen kritiek als verraad, treffen zelfstandige geluiden met censuur, disciplineren de bevolking en militariseren de maatschappij, in dienst van de staat en de machthebbers. Zelfs als ze de Russische inval dan afslaat, dan zal er van de vrijheid al snel zo goed als niets meer over zijn. Een werkelijk vrijheidslievend gewapend verzet tegen de Russische invasie heeft slechts perspectief als partizanenstrijd, niet ondergeschikt aan het Oekraïense militaire apparaat maar autonoom, en in verbondenheid met andere strijdvormen, van staking tot en met sabotage. Je kunt de Russische inval bestrijden zonder tegelijk automatisch de Oekraïense staat te versterken en te verdedigen. Het gaat dan niet om Oekraïne. Het gaat om vrijheid en vrijheid en een solidariteit die van geen enkele staat iets goeds heeft te verwachten.

In de vrijheidsstrijd is Rusland de directe tegenstander, maar de Oekraïense staat dus geen bondgenoot. Evenmin bondgenoten zijn de NAVO-staten, de VS voorop. Elke bemoeienis met de Oekraïense oorlog uit die hoek is funest. Oorlogsdeelname zal het bloedvergieten eerder uitbreiden dan stoppen. En zelfs als Oekraïne met NAVO-hulp Rusland zou weten te verslaan, dan nog zou daar niet de bevolking, maar de Oekraïense machthebbers daar de vruchten van plukken – en de Westerse multinationals die van een door de NAVO uitgebreide Westerse invloedssfeer maar wat graag zullen willen profiteren. Oekraïne via een NAVO-oorlog overhevelen naar Westerse invloedssferen, betekent Oekraïne behandelen als wingewest en leverancier van goedkope arbeid. Elk pleidooi aan Westerse regeringen om ‘iets te doen’ tegen de Russische agressie, is een bijdrage aan precies dit koloniale project, waarmee Oekraïense mensen in feite gewoon van de ene opperheer verlost worden om aan een andere opperheer te worden uitgeleverd.

Voor vrijheidslievende mensen in Oekraïne, voor anarchisten aldaar, is de situatie nu beklemmend en complex. Strijden tegen de Russische invasie, maar zonder daarbij zich te verbinden tegen nationalisten en een staatsmacht die ook tegen die invasie vecht maar waar anarchisten tegelijk maar beter maximale afstand van kunnen houden, want het zijn net zo goed vijanden van de vrijheid als de Russische bezetters in aantocht. Voor anarchisten in Rusland zelf ligt het minder ingewikkeld, maar niet perse minder riskant. Daar is de keus helder: tegen de agressie die door ‘eigen’ land wordt bedreven.(2) Iets dergelijks geldt in Belarus, een staat vanwaar Russische troepen, met goedvinden van de Belarussische heersers, klaarstaan om Oekraïne aan te vallen: nee tegen die Russische troepen, en tegend e medewerking die Belarus aan de agressie verleent!(3)

En wat is de rol van vrijheidslievende mensen, van anarchisten, in een land als Nederland? In de eerste plaats: steun betuigen en ruchtbaarheid geven aan mensen in Rusland, Oekraïne, Belarus die tegen de stroom van oorlog en nationalisme in gaan en een strijd tegen oorlog en bezetting proberen te voeren zonder zich daarbij op nationalisme, militarisme en staatsmacht te beroepen. In de tweede plaats: de hypocrisie hekelen van de ‘eigen’ regering met haar praatjes over non-agressie en democratie. In de derde plaats: elke stap naar verdere escalatie, elke oorlogsdeelname, zo hinderlijk mogelijk voor de voeten lopen. Als Nederland aan de oorlog zou deelnemen, doet het dat voor geldelijk gewin, om haar plekje in de imperialistische rangorde te bewaken, uit prestige-overwegingen, en altijd in dienst van kapitaal en staat, en daarmee van de vijand die dagelijks tegenover ons staat. De vrijheid van mensen daar in Oekraïne is niet gediend met oorlogsdeelname door een Nederlandse regering die onder vrijheid vooral ondernemersvrijheid verstaat en over de grenzen heen vooral als zaakwaarnemer voor die ondernemers optreedt. Een echte vrijheidsstrijd ziet ook Nederlandse regeerders en ondernemers als de vijanden van werkelijke vrijheid in solidariteit die het zijn.

Protest en vrijheidsstrijd tegen Russische bezetters? Ja! Oorlog onder het mom van zo’n vrijheidsstrijd? Nee. De enige oorlog die het verdient om gevochten te worden, is de strijd tegen staat en kapitaal, antinationaal en universeel. Als onderdeel van die oorlog heeft de Oekraïense vrijheidsstrijd perspectief. Als onderdeel van een imperialistische strijd tussen kapitalistische machtsblokken en imperialistische mogendheden is die vrijheidsstrijd een kansloos bloedig aanhangsel. Weg met de Russische inval en bezetting! Maar ook: weg met de roep op een Westers militair of anderszins machtspolitiek antwoord! Oorlog tegen de oorlogen van staat en kapitaal! En: laten we ons voorbereiden om de vluchtelingen te verwelkomen die voor deze oorlog de wijk nemen. Dat is de solidariteit die we nu nodig hebben.

Noten:

1 ‘The Ukraine-Russia crisis explained: a compete visual guide’, The Guardian, 23 februari 2022, https://www.theguardian.com/world/2022/feb/23/the-ukraine-russia-crisis-...

2 Zie bijvoorbeeld: “Against Annexations and Imperial a Aggression – A Statement from Russian Anarchistst against Russian Aggression in Ukraine’, CrimethInc., 22 februari 2022, https://nl.crimethinc.com/2022/02/22/against-annexations-and-imperial-ag...

3 Zie ‘Soldier – the enemy is in Minsk, not Kiev!’ Pramen, 21 februari 2022, https://pramen.io/en/2022/02/soldier-the-enemy-is-in-minsk-not-kiev/

Peter Storm

https://peterstormt.nl/2022/02/24/tegen-russische-agressie-en-imperialis...