Linksconservatieve consensus tegen liberalism
Robin - 23.10.2001 20:14
De kritiek op de huidige mondialisering is niet ingedeukt met de aanslagen tegen het ´vrije Westen´. Integendeel. Terrorisme zorgt ervoor dat meer mensen zich juist openstellen voor kritiek op neoliberale globalisering. Links en rechts wordt er gepleit voor een nieuwe rol van de overheid.
"De terreuracties dwingen ons tot een nieuwe ronde in het denken over maakbaarheid. Dit keer zullen we daarover ideeën moeten ontwikkelen zonder hulp van God en ideologie. Maakbaarheid als "muddling through". Een lichtpunt is dat we daarmee in West-Europa veel ervaring hebben: al een eeuw lang zoeken we hier een tussenweg individuele vrijheid en maatschappelijke solidariteit, met als resultaat een gemengd systeem waraan voortdurend wordt gesleuteld. Dit gemengde systeem van degelijke Europese makelij - dat grenzen stelt aan de rauwe vrijheid van het liberalisme en een visie bevat op de noodzaak van mondiale nivelering - biedt de beste aanknopingspunten om gevoelens van haat en gekrenktheid te lijf te gaan. Nu we merken dat de wereld nog niet af is, en de geschiedenis nog niet voltooid, worden we herinnerd aan de grote waarde van een gemengd systeem, waarin een belangrijke rol is weggelegd voor de overheid en de publieke sector.´
Dit schrijft Herman Vuijsje in NRC Handelsblad*. Vuijsje, verbonden aan de (neo)conservatieve Edmand Burke stichting, is niet de eerste en zeker niet de laatste die pleit voor hernieuwde economische wereldpolitiek. Hij zet de wereld echter op z´n kop. In dezelfde krant, op dezelfde dag, valt op de opiniepagina te lezen hoe die wereld er nu wel uit ziet: "Wie vandaag de dag over Kyoto begint, wordt er al gauw van beschuldigd anti-Amerikaan te zijn".**
Armoede als voedingsbodem voor oorlog en terreur is niet een monopolie van politiek links. In de jaren ´70 en ´80 hield vooral de solidariteitsbeweging pleidooien tegen ongelijkheid in de wereld. De jaren ´90 zag het voorlopig einde van deze kritiek, maar aan het eind van het millennium is de kritiek, in de vorm van het "antiglobalisme", sterker terug dan ooit. Aan het begin van de nieuwe eeuw zijn er opnieuw opiniemakers en politici die deze kritiek op de wereld overnemen. Het is zelfs de toekomstig koning Willem-Alexander die de wereld anders ziet dan vandaag de dag gangbaar is, door in een toespraak het verband te leggen tussen terrorisme en armoede als voedingsbodem.
Tony Blair, premier van het Verenigd Koninkrijk, zei in een toespraak de wereld te willen verlossen uit zijn lijden. Hóe vertelt hij niet. Maar een einde aan armoede en sociale uitsluiting in de wereld is daar wel onderdeel van. Met de toespraak, waarmee Blair wereldleider werd, maakt hij zich schuldig aan retoriek. Zoals John le Carré stelt: "Als ik Blair zie en beluister, kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat hij in een droomwereld leeft en zijn einde tegemoet gaat".**
Blair is een visionair, zoals hij praat over een wereld zonder armoede, onderdrukking en uitbuiting. Helaas is de tekst geschreven door een tekstschrijver en is de toespraak bedoeld voor publieke consumptie en het verwerven van wereldwijd leiderschap. De tekst bevat geen visie over hoe huidige machthebbers een eind aan sociale uitsluiting denken te bereiken. In de praktijk blijft beleid liberaal: stabiliteit, oorlog als het moet, ´vrije´ wereldhandel en een grotere rol voor de private sector.
Het internationale economische beleid van nu lijkt veel op het politiek-economisch beleid van voor de eerste twee wereldoorlogen. De liberale ideologie is hetzelfde, maar in een nieuw (neo) jasje. Staatsingrijpen in de economie is, net als toen, verboden en het beleid is gericht op prijsstabiliteit. Er wordt weinig aan politiek gedaan en het beleid is vooral bewaring van de status quo. Besturen heet zo iets. Door de oorlogen, de economische crises en massale werkloosheid leidde de kritiek op dit "besturen" in een aantal landen tot scherpe nivellering en het ontstaan van de welvaartsstaat.
Tussen de protesten van Gotenburg (EU) en Genua (G8) door, pleitte Woltgens, PvdA-er en tegen de zogenoemde Derde Weg, in het NRC Handelsblad voor een einde aan het huidige globalisme. Vrije wereldhandel is voor hem ondemocratisch, want dit vergroot de sociaal-economische kloof tussen mensen. De oplossingen van Woltgens gaan dezelfde kant op als die van Vuijsje. Meer nivelering op mondiaal niveau. Is dit een nieuwe uitwisseling van sociaal-democratische en sociaal-conservatieve idealen, die we nog goed kennen uit de tijd voor het moderne liberalisme?
Een conservatief en een sociaal-democraat pleiten voor de terugkeer van de politiek en een grotere rol van herverdeling in de wereldpolitiek. Zij eisen een eind aan ´het ongeremde kapitalisme´. Regeringen moeten ingrijpen om winsten in de wereld te verdelen. Alleen dat kan terrorisme en oorlog oplossen. Na de christen-socialistische consensus van na de oorlog en de neoliberale consensus van nu, is dit de prelude van een consensus voor een ´mondiaal-sociaal kapitalisme´?
Amsterdam, 22 oktober 2001 - Robin.
* Vuijsje, ´Einde van geld en goede woorden´, NRC Handelsblad, 20/10/01
** John le Carré, ´Wij hebben deze oorlog al verloren´, NRC handelsblad, 20/10/01
 E-Mail: rmvs@soon.com
|
