Politiekhumanitaire implicaties Schipholbrans
Astrid Essed - 08.12.2005 05:35
Hoewel middels het door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid ingesteld onderzoek de oorzaken van de Schipholbrand definitief dienen te worden vastgesteld kan mi reeds geconstateerd worden, dat er zowel ten aanzien van de detentieomstandigheden als de aan de nabestaanden gegeven nazorg sprake is geweest van het schenden van de rechten van de gedetineerden
Beste Indymedia-lezers,
Zoals u aan onderstaande kunt zien, doe ik u bij dezen mijn artikel toekomen tav de politiek-humanitaire implicaties van de brand in het cellencomplex in Schiphol-Oost, die aan 11 uit te zetten asielzoekers het leven heeft gekost.
Dir artikel is tevens gepubliceerd in het Uitpersnummer dd december
Zie www.uitpers.be
Aangezien er sinds de samenstelling van dit artikel sprake is van een belangrijke nieuwe tav de nasleep van de Schipholbrand, doe ik hiervan in direct onderstaande melding:
Dd 1-12 maakte de Gemeente Haarlemmermeer [waaronder het detentiecentrum Schiphol waar de brand heeft gewoed ressorteert] bekend, over te gaan tot sluiting van het resterende cellenvleugel L en M van Schiphol-Oost [het detentiegedeelte voor bolletjesslikkers] vanwege onlangs door de brandweer geconstateerde gebreken betreffende de brandveiligheid
Echter, bij Koninklijk Besluit dd 7-12 heeft de voor de algemene detentieomstandigheden verantwoordelijke minister Donner van Justitie dit door de Gemeente genomen besluit geschorst tot 24 april 2006, waardoor de betreffende cellenvleugels toch in gebruik blijven
Als motivatie hiervoor heeft de minister aangevoerd, dat er wel degelijk sprake zou zijn van brandveiligheid en dat er geen alternatieve justitiele detentieruime zou zijn voor de oplsuiting van bolletjesslikkers
In de eerste plaats ben ik van mening, dat een dergelijk argument oneigenlijk is, aangezien door Justitie wel degelijk alternatieve detentiegelegenheden kunnen worden gecreerd.
Ernstiger echter acht ik het feit, dat de minister ondanks het op bevindingen van de brandweer genomen besluit van de Gemeente Haarlemmermeer en zonder de onderzoeksresultaten van de Onderzoeksraad voor Veiligheid af te wachten, een onverantwoord risico neemt met het leven en veiligheid van de bolletjesslikkers
Naar mijn mening en volgens de internationale mensenrechtenverdragen heeft iedere gedetineerde recht op een humane behandeling en een maximale waarborg voor zijn veiligheid, ongeacht het gepleegde of van verdachte misdrijf
Vriendelijke groeten
Astrid Essed
Bij dezen het artikel
Zie ook
www.uitpers.be, decembernummer
De politiek-humanitaire implicaties van de Schipholbrand
In de nacht van 26 op 27 october werd Nederland opgeschrikt door een
brand in het cellencomplex van het uitzetcentrum voor uitgeprocedeerde
asielzoekers, Schiphol-Oost.
Hierbij kwamen 11 mensen, allen uit te zetten asielzoekers, om het
leven en raakten meer dan vijftien mensen gewond
Van deze gewondenl, bestaande uit zowel gedetineerden als bewakers,
moest een aantal vanwege ernstige brandwonden of ademhalingsproblemen naar het ziekenhuis worden overgebracht.
Acht gedetineerden sloegen op de vlucht, van wie drie na korte tijd
werden aangehouden
De overlevenden van de Schipholbrand, ruim 250 mensen, werden enkele
uren na de brand overgebracht naar andere asielzoekersdetentiecentra, te weten 130 mensen naar detentiekamp Zeist, 96 naar de detentieboten in Rotterdam en 8 naar het bureau van de marechaussee.
Brandonveiligheid cellencomplex:
Vrijwel direct na de eerste berichtgeving ten aanzien van de
Schipholbrand werden er ernstige kanttekeningen gemaakt ten aanzien van het brandveilige karakter van het betreffende cellencomplex.
In 2002 was er namelijk reeds sprake van een brand in hetzelfde gebouw
dd november [vlak voor de ingebruikname van het cellencomplex], waarbij 24 cellen werden verwoest.
Mede naar aanleiding hiervan had het NIBRA [Nederlands Instituut voor
Brandweer en Rampenbestrijding] geconstateerd dat het gebouw niet
voldeed aan de veiligheideisen en daartoe een aantal aanbevelingen gedaan.
Het was niet duidelijk, of deze aanbevelingen ook daadwerkelijk waren
opgevolgd, aangezien het NIBRA geen controlerende instantie is, hetgeen
de taak is van de betreffende gemeente, in casu de Gemeente
Haarlemmermeer.
Het is echter evident, dat er naar aanleiding van deze brand eveneens
ernstige kanttekeningen geplaatst dienen te worden bij de recente
brandveiligheid van het betreffende cellencomplex.
Niet alleen was er sprake van een handmatige ontgrendeling van de
detentiecellen, in plaats van een automatische ontgrendeling, hetgeen
het veiligheidsrisico zowel voor de gedetineerden als de
hulpverleningsdiensten in ernstige mate verhoogt, daarenboven is de kans, dat de betreffende celwanden niet voldoende brandwerend waren, zeker niet denkbeeldig.
Zo plaatste de directeur onderzoek van het NIBRA, de heer Ale, ernstige
vraagtekens bij de snelheid, waarbinnen de tien tot twaalf betreffende
cellen in brand stonden.
Volgens de veiligheidsvoorschriften dienen de cellen namelijk 30
minuten weerstand te bieden tegen brandverspreiding
Aangezien hier sprake was van binnen drie uur tijd brandende tien tot
twaalf cellen is de kans op een onverantwoorde en brandonveilige situatie
zeker aanwezig
Onderzoek:
Naar aanleiding van deze ernstige humanitaire ramp is een aantal
organisaties cq bestuurlijke instanties een onafhankelijk onderzoek
naar de oorzaken van de Schipholbrand gestart.
Een daarvan is de Onderzoeksraad voor Veiligheid onder voorzitterschap
van Pieter van Vollenhoven, die overigens niet alleen onderzoek doet naar
de oorzaken van de brand, maar eveneens naar de kwaliteit van de na de
brand aan de overlevenden verleende nazorg.
Verder heeft tevens de loco-burgemeester van Haarlemmermeer [de
gemeente waaronder Schiphol ressorteert] een onafhankelijk onderzoek
aangekondigd naar de oorzaken van de brand en de wijze waarop de hulpverlening is geschied.
Eveneens heeft de gedetineerden-belangenorganisatie EORG Nederland een
eigen onderzoek ingesteld naar de oorzaken van de brand, waarvan de
organisatie de resultaten binnenkort bekend zal maken
Gedrag bewakers en marechaussees tijdens de Schipholbrand:
Over de al dan niet verantwoorde hulpverlening aan de gedetineerden ten
tijde van de brand bestaat een diversiteit aan lezingen
Een en ander hangt samen met het feit, dat er diverse
hulpverleningsinstanties tijdens de brand actief geweest zijn
Zo was er sprake van de aanwezigheid van twee medewerkers van het door
Justitie ingehuurde beveiligingsbedrijf Securicor, vier mensen van de
marechaussee en zeven medewerkers van de Dienst Justitiele
Inrichtingen, allen tevens bewakers.
Volgens door overlevenden gegeven informatie zouden bewakers geweigerd
hebben, de deuren te ontgrendelen of hiertoe pas op het laatste moment
toe zijn overgegaan
Eveneens werd er gemeld, dat met name de marechaussee bevrijde
gedetineerden in een op de binnenplaats aanwezige ruimte tijdelijk zou hebben opgesloten en andere gedetineerden onder schot gehouden zou hebben.
Het is uiteraard evident, dat de prioriteit van de hulpdiensten in
dezen slechts dient te liggen bij het redden van mensenlevens en niet bij de preventie van vluchtgedrag, waarbij evenmin uit het oog verloren dient
te worden, dat een dergelijke bejegening van overlevenden van een
dergelijke humanitaire ramp ten enenmale onacceptabel zou zijn
Eveneens echter heeft een aantal overlevenden gerefereerd aan het
optreden van een medewerkster van Securicor, die met gevaar voor eigen leven gedetineerden zou hebben bevrijd.
Een nader onderzoek dient echter bovengenoemde informatie te bevestigen
Verantwoordelijke ministers:
Nog afgezien echter van de onderzoeksresultaten dient voorop gesteld
worden, dat zowel de ministers Donner [Justitie] en Verdonk [Vreemdelingenzaken en Integratie] hoofd en eindverantwoordelijk zijn voor de veiligheid van de gedetineerden in de Nederlandse asieldetentiecentra in het byzonder
[Donner en Verdonk] en detentiecentra in het algemeen [Donner]
Vanuit dat oogpunt ook brachten zijn de ochtend na de brand direct een
bezoek aan het afgebrande cellencomplex
Tevens kondigde minister Verdonk toen aan, de uitzetting van de
overlevenden van de Schipholramp op te schorten ''in afwachting van ''in afwachting van de resultaten van de uitkomsten van het onderzoek van de Technische Recherche’.
Op deze belofte zou zij later terugkomen
Uitspraak van minister Verdonk:
In dit verband verdient het tevens aanbeveling te memoreren aan het
feit, dat de nav de Schipholbrand gedane uitspraak van minister Verdonk,
waarbij zij stelde, dat, althans volgens haar informatie, de bewakers bij het redden van de gedetineerden ''adequaat'' gehandeld zouden hebben, veel commotie veroorzaakte.
Niet alleen getuigt een en ander niet van fijngevoeligheid gezien de 11
dodelijke slachtoffers, daarenboven is een en ander, gezien het nog
lopende onderzoek, in ernstige mate voorbarig en past een dergelijke uitspraak
zeker een bij de Schipholbrand betreffende minister genendele.
In later verband heeft zij bovengenoemde uitspraak nogmaals herhaald
Nazorg overlevenden:
De ministers Verdonk en Donner hadden toegezegd, dat alles in het werk
gesteld zou worden om de overlevenden van de Schipholbrand zowel in
emotioneel als psychologisch opzicht de best mogelijke nazorg te
verstrekken
Er zijn echter zeer sterke aanwijzingen, dat hiervan geen sprake is
Zo is er bij de overlevenden de veelgehoorde klacht, dat er geen sprake
was en is van een goede psychologische begeleiding en dat de toegezegde
mogelijkheid tot het onderhouden van telefonisch contact met in het
buitenland verkerende familieleden in de praktijk niet tot nauwelijks
aanwezig is
Ook zijn er klachten over het niet-verstrekken van schone kleding
De kritiek van de overlevenden werd overigens onderschreven door de
Amsterdamse rechtbank in een door haar dd 10-11 gedane uitspraak ten
aanzien van twee overlevenden [betr de bajesboot en het asieldetentiecentrum Zeist]
Verder is bovenstaande kritiek ondersteund door politieke
oppostiepartijen [SP, Groen Links en de ChristenUnie], alsmede regeringspartij D'66
vluchtelingenorganisaties waaronder vluchtelingenwerk en Amnesty
International.
Hoewel een aantal aspecten van de echte of vermeende nazorg nog nader
onderzocht dienen te worden, is een te constateren en te controleren
feit de overbrenging na de Schipholbrand van de overlevenden naar andere
asielzoekersdetentiecentra.
Noch afgezien van het inhumane aspect in dezen is een van de cruciale
kenmerken van een goede post-traumatische nazorg, een veilige en
rustgevende omgeving voor de betrokkenen
Het behoeft geen betoog, dat hiervan geen sprake is in een ander
asielzoekerscentrum met een vergelijkbaar detentieregime
Overvolle bajesboten:
Een ander aspect van deze onacceptabele vorm van nazorg is de plaatsing
van meer dan 96 overlevenden op de reeds overvolle Rotterdamse
detentieboten [in de volksmond bajesboten genoemd]
Met de overbrenging van deze groep overlevenden werd het aantal
gedetineerden gebracht op meer dan 852 mensen, terwijl het door
Justitie vastgestelde maximum bestaat uit 720 mensen
Na een stroom van kritiek van zowel de Tweede Kameroppositie [met name
de SP, Groen-Links, de Christen-Unie en delen van de PvdA],
vluchtelingenorganisaties alsmede Amnesty International werden de
overlevenden overgebracht naar ’t Nieuwe Lloyd,
een voormalig jongensinternaat in Amsterdam, dat vorig jaar wegens
wantoestanden door minister Donner werd gesloten.
Volgens bewaarders echter is de opvang in ’t Lloyd onvoldoende.
Het zou ontbreken aan een volledig ontruimingsplan bij calamiteiten en
de overlevenden zouden weinig privacy hebben. De cellen zijn
gebouwd voor één persoon, nu slapen daar twee overlevenden op een
kamer.
Verblijfsvergunning:
Naar aanleiding van de humanitaire implicaties van de Schipholbrand
werd door een aantal politici, alsmede vluchtelingenorganisaties en
kerkelijke organisaties een pleidooi gehouden ten aanzien van het verstrekken van een verblijfsvergunning aan de overlevenden van de Schipholramp op humanitaire gronden
Dit pleidooi was overigens niet alleen afkomstig van de politieke
oppositiepartijen, maar eveneens van het VVD-Tweede Kamerlid Hirsi Ali.
Eveneens werd dit pleidooi ondersteund door de huidige burgemeester van
Amsterdam, Cohen en de vroegere burgemeester van Amsterdam, van Thijn
Het mi terechte pleidooi voor deze toekenning van een
verblijfsvergunning was gebaseerd op het feit, dat hier sprake is van een humanitaire ramp.
Een ander mi belangrijk argument is tevens het feit, dat voor een
goede, langdurige posttraumatische nazorg de overlevenden geruime tijd in
Nederland dienen te blijven en dat daarenboven de geestelijke gezondheidszorg in hun herkomstlanden hetzij bedroevend is [zie Suriname], hetzij in het geheel niet aanwezig [zie Afghanistan]
In tegenstelling echter tot een aantal politici van de
oppositiepartijen en Vluchtelingenwerk Nederland ben ik van mening, dat een dergelijke verblijfsvergunning ook dient te worden toegekend aan overlevenden ''met een criminele achtergrond'', aangezien ook zij slachtoffer zijn en zij volgens de in Nederland en internationaal geldende gelijkheidsprincipe recht hebben op dezelfde humanitaire benadering in dezen
Uitzetting overlevenden Schipholramp:
Tot in brede kirngen levende verontwaardiging echter kondigde minister
Verdonk aan tijdens een speddebat in de Tweede Kamer, dat met
uitzondering van 50 voor het onderzoek nog nodige getuigen, de hervatting van de uitzetting zou plaatsvinden dd maandag 21-11.
De motivatie van de minister was, dat de ruim 200 andere overlevenden
niet meer nodig waren voor het verdere onderzoek naar de brand
Terecht wezen in dezen de oppositiepartijen op de specifiek-humanitaire
omstandigheden van de overlevenden en de veelal aanwezige slechte
geestelijke gezondheidszorg in de herkomstlanden
Eveneens is in dit verband het feit vermeldenswaardig, dat er door
maatschappelijke organisaties aangifte is gedaan tegen de ministers
Donner en Verdonk is ingediend wegens dood door schuld.
Tevens zal de reeds genoemde belangenbehartigingsorganisatie, Eorg
Nederland, de nabestaanden van de brand in het cellencomplex op
Schiphol bijstaan in een schadeclaim, welke de nabestaanden zullen indienen bij de Staat der Nederlanden.
Het rechtsmiddel zal de vorm krijgen van een kort geding
Arrestatie van betrokkene
Naar aanleiding van het onderzoek naar de directe oorzaak van de brand
is de 25 jarige Libier in staat van beschuldiging geste;d.
De man, die zelf zwaargewond in het brandwondencentrum in Beverwijk
heeft gelegen, is inmiddels overgebracht naar het ziekenhuis van de
gevangenis in Scheveningen.
Hij ontkent echter iedere opzet en heeft volgens zijn advocaat
verklaard, een aansteker te hebben gevraagd en gekregen, hetgeen uiteraard ivm de in de detentiecellen heersende veiligheidsmaatregelen in hoge mate onacceptabel is
Of hij echter zijn cel al dan niet opzettelijk in brand gestoken zou
hebben [hetgeen op een mogelijk trauma zijnerzijds zou kunnen wijzen], evident is, dat de snelle verspreiding van de brand een sterke indicatuie blijft voor het eventueel brandonveilige karakter van het cellencomplex
Maatschappelijke reacties op de brand:
Opvallend en beschamend is het feit, dat afgezien van de vele door
vluchtelingen, kerkelijke en mensenrechtenorganisaties georganiseerde
herdenkingen, met aan de kant van de autoriteiten de
Schiphol-Oostherdenking in aanwezigheid van de ministers Donner en Verdonk, alsmede de herdenkingen door 75 gemeenten, een massale reactie van de Nederlandse bevolking in dezen uitbleef
Mijns inziens hangt een en ander samen met het in Nederland heersende
verrechtsendere klimaat, dat zich niet alleen uit in een
anti-Islamhetze, maar eveneens tav de houding tegenover allochtonen in het algemeen en met name tav vluchtelingen en asielzoekers
Tekenend was in dit verband het relatief groot aantal kwetsende
reacties op de voor de slachtoffers geopende condoleance-registers
Spandoeken tegen minister Verdonk:
Een geheel andere reactie kwam echter van de kant van radicaal-linkse
actievoerders, veelal krakers of ex-krakers, die hun protesten tegen
het door minister Verdonk gevoerde asielbeleid in het algemeen en de
gruwelijke omstandigheden rond de Schipholramp in het byzonder uiting gaven in het met name in Amsterdam ophangen van tegen de minister en haar beleid gerichte spandoeken als ''Elf verbrand, Rita bedankt''
Deze spandoekenactie kreeg een meer landelijk karakter, aangezien deze
spandoeken eveneens waren aan te treffen in steden buiten Amsterdam
Aanvankelijk deed minister Verdonk aangifte tegen de spandoeken en
werden zij door de gemeente Amsterdam verwijderd.
Later werd echter door het Openbaar Ministerie aangekondigd, dat er
niet meer zou worden overgegaan tot het verwijderen van de spandoeken
Reisbureau Rita:
Een opvallende commotie ontstond rond het omstreden spandoek
''Reisbureau Rita, arrestatie, deportatie, crematie. Adequaat tot het bittere eind''
Ook tegen dit spandoek deed de minister aangifte, maar de Amsterdamse
rechtbank bepaalde dd 24-11, dat de Staat geen spandoeken meer mocht
verwijderen
Daarbij was eveneens het feit opmerkelijk, dat de rechtbank aan deze
uitspraak tevens de passage verbond, waarbij mogelijke schuld van de
Staat aan de Schipholramp werd bevestigd
Epiloog:
Hoewel het evident is, dat nog lang niet alle onderzoeksfeiten rond de
oorzaken van de Schipholramp zijn opgehelderd, blijft overeind staan,
dat naast de direct betrokken bewakers en de detentieleiding, de betrokken ministers Verdonk en Donner hoofdverantwoordelijk zijn en blijven voor de veiligheid van deze gedetineerden, die vanwege hun detentiestaat geheel van hun bewakende en controlerende omgeving afhankelijk zijn.
Het spreekt vanzelf, dat de detentieomstandigheden cq behandeling van
gedetineerden, onverschillig of het uitgerocedeerde asielzoekers,
terreurverdachten, zware criminelen of bolletjesslikkers zijn, te allen
tijden veilg en humaan dient te zijn.
Een en ander brengt met zich mee, dat wanneer er sprake is geweest van
een brandonveilige situatie, waardoor onverantwoorde risico's genomen zijn met de gedetineerden, met de hier bekende ernstige gevolgen, de beide
ministers hieruit de consequenties dienen te trekken en moeten aftreden.
Het is echter eveneens van belang, er in dit verband aan te herinneren,
dat niet alleen de ministers, maar tevens de Tweede Kamerpartijen, die hun beleid steunen cq hebben ondersteund, politiek en moreel
verantwoordelijk zijn en blijven
Namen van de slachtoffers:
Welhaast het meest opvallende aspect van de Schipholramp is het feit
geweest, dat de slachtoffers vrijwel anoniem zijn gebleven,
gedeeltelijk vanwege de weigering van Justitie om hun namen ''uitprivacygevoelige
overwegingen'' bekend te maken, alsmede vanwege een kennelijk bij een
groot deel van de Nederlandse bevolking levende zeer verwijtbare desinteresse
Aangezien ik het van belang vind, dat hun namen de anonimiteit
ontstijgen,
zal ik dit betoog besluiten met hun vermelding
Tenslotte zal ik eindigen met een door mij geciteerde bijdrage op het
condoleance-register voor de slachtoffers, dat mi nog het meest de
essentie van het gruwelijke karakter van deze ramp aangeeft:
Namen slachtoffers:
Vitaliy Khvylovyy, Oekraïne
Oksana Nynych, Oekraïne
Kemal Sahin, Turkije
Mehmet Avar, Turkije
Vladislav Leniv Petrov, Bulgarije
Gheorge Sas, Roemenië
Nlafte el Swaiai, Libië
Dato Khidiritsj Kasolef, Georgië
Robert Jules Arah, Suriname
Naiva Apensa, Suriname
Maribel Marinez Rodriguez, Dominicaanse Republiek
Als blijk van medeleven werd in het condoleanceregister het volgende
vermeld:
gedenk de elf doden
gedenk levenden hoe zij stierven
gedenk hun doodsnood
gedenk ons gebrek aan zorg
gedenk ons gebrek aan humaniteit
Hieraan behoeft, dunkt mij, niets meer te worden toegevoegd
Astrid Essed
|
