|
|  |
Chiapas: autonome gezondheidszorg
Carly - 05.09.2008 14:38
De indígenas (dit is de term die de inheemse Maya bevolking voor zichzelf gebruikt) van Chiapas behoren tot de armsten in Mexico.De situatie in Chiapas is verre van rooskleurig; intimidatie en geweld jegens indígenas zijn aan de orde van de dag en hun toegang tot basisvoorzieningen als gezondheidszorg is inadequaat. Vooral vanwege gebrek aan geld en discriminatie. Hoe wordt in Chiapas kruidengeneeskunde ingezet als alternatief voor de reguliere gezondheidszorg?
Het eerste wat wij zagen toen we vanuit de deelstaat Veracruz Chiapas binnenkwamen was een grote militaire colonne met tientallen zware voertuigen en zeer vele bewapende soldaten. Chiapas is een hoog gemilitariseerde regio; er bevinden zich rond de 50.000 militairen in deze deelstaat, hoewel niet bekend is precies hoeveel. Het is dan ook niet mogelijk om ze niet regelmatig tegen te komen. Negatief gevolg van de zapatistische opstand in 1994 is de 'oorlog met lage intensiteit' die sinds 1994 door de Mexicaanse regering gevoerd wordt tegen de autonome gemeenschappen en hen die steun betuigen aan de zapatista's. Deze 'oorlog met lage intensiteit' kan het best gezien worden als een antirevolutionaire tactiek ten behoeve van het beheersen en controleren van de bevolking, die tegelijkertijd minder zichtbaarheid en politieke kosten met zich meebrengt dan directe repressie door de staat. Deze strategie is de top van het Mexicaanse leger aangeleerd in Fort Bragg, een militair trainingcentrum in Georgia, VS en heeft als doel om de autonome gemeenschappen materieel, fysiek en mentaal uit te putten door middel van intimidatie en geweld.
Nog altijd zijn militaire checkpoints, laag-overvliegende helicopters, het doorzoeken van huizen, het fotograferen van mensen, het verwoesten van landbouwgewassen, bedreigingen, ondervragingen en illegale detenties aan de orde van de dag. De mensenrechtenorganisatie in San Cristóbal 'Fray Bartolomé de las Casas' bericht met grote regelmaat over geweldadige aanvallen op de autonome gemeenschappen door politie en (para)militaire groepen. De huidige situatie is helaas geen afwijking van wat sinds 1994 wel de 'normale' situatie in Chiapas genoemd zou kunnen worden.
De zapatista's en de rest van de wereld
Zoals Holloway en Eloína (1998) al schreven heeft de zapatistische
beweging een enorme stimulans gegeven aan het oppositionele denken, zowel in Mexico als daarbuiten. De zapatisten onderhouden veel contacten met andere progressieve groepen binnen en buiten Mexico, en hoewel de hulpstroom kleiner wordt zijn zij afhankelijk van solidariteit in het buitenland voor de verschillende projecten en infrastructuur in de autonome gemeenschappen. Sociale bewegingen van allerlei pluimage hebben sinds 1994 geprobeerd om het zapatisme als het ware onder de vleugels te nemen, te annexeren. Dit verlangen is aanleiding geweest voor kritieken uit diverse (bijvooreeld anarchistische) hoek, onder andere vanwege het patriotistische karakter van het zapatisme . Maar boven alles zijn de zapatisten zichzelf, en het zapatisme een manier voor indígenas om een additionele identiteit aan te nemen en een handvat om uit de gemarginaliseerde positie te ontkomen.
De kruidenkliniek in El Laurel
Eind april bezoeken we El Laurel, een gemeenschap in het koffie-producerende, bergactige gebied enkele uren ten noorden van San Cristóbal. Op weg naar deze gemeenschap passeren we diverse militaire bases. We brengen de nacht door in de gemeenschap, ons voertuig geparkeerd voor het huis van een van de families. De avond lijkt vredig; het is volle maan, de kinderen uit het dorp zitten in onze truck, spelen gitaar. Het is moeilijk voor te stellen dat nog maar enkele dagen geleden het leger huizen in het nabijgelegen dorp Pueblo Nuevo binnenviel, op beschuldiging dat er zich in het dorp leden van de illegale gewapende groep ERP (Ejercicio Revolutionario Popular) zouden bevinden. Soortgelijke beschuldigen (bijvoorbeeld ook drugs- of mensensmokkel of het verbouwen van cannabis) worden vaak ingezet als legitimatie voor de zware aanwezigheid van het leger.
In Laurel bezoeken we de kruidenkliniek in aanbouw die gesteund wordt door Grassroots Projects. De kliniek bevindt zich in de afbouwfase. Het is een blauw geverfd gebouwtje met enkele ruimtes voor het geven van consulten, voor het bereiden van geneesmiddelen uit plantenmateriaal, en een kruidenapotheek. Zoals veel gemeenschappen in Chiapas is ook Laurel verdeeld in zapatistische en regeringsgezinde fracties. Niet alle bewoners zijn dan ook zapatista's. De club mensen die aan dit project werken, inclusief de 3 lokale gezondheidswerkers, geven medische consulten aan zieken in de omliggende gemeenschappen, en zijn bezig met het verbouwen van geneeskrachtige planten en met het volgen van additionele training. In de tuin toont Jose ons de verschillende geneeskrachtige kruiden, struiken en bomen. Hij vertelt over de manier waarop deze door hen gebruikt worden om wonden te genezen en ziekten te behandelen ; in de tuin staan planten tegen onder andere kanker, suikerziekte, maagklachten, malaria en diarree; de ziekten die hier het meest voorkomen.
De zapatista's scholen zichzelf constant in thema's die belangrijk zijn voor hun autonomie. Jose bijvoorbeeld volgt verdere training in kruidengeneeskunde in Oventic, een van de centra voor Zapatistisch Goed Bestuur. In de kliniek van El Laurel zullen waar mogelijk kruiden gebruikt worden, en wanneer nodig (en beschikbaar gezien de kosten) zullen reguliere geneesmiddelen worden gebruikt. Sinds de start van NAFTA in 1994 zijn goedkope medicijnen een stuk zeldzamer geworden, aangezien NAFTA voorschrijft dat officieel alleen nog gepatenteerde 'A-merk' medicijnen verkocht worden. Dit plaatst veel medicijnen buiten het bereik van de armen.
Gebrek aan adequate gezondheidszorg
De indígenas in Chiapas leven veelal in gemarginaliseerde, armoedige omstandigheden, hetzij in de stad of op het platteland. Deze armoede is alleen al zichtbaar in degenen die in San Cristóbal autoramen wassen, kauwgum verkopen en op straat bedelen. De mensen in El laurel vertellen ons onder andere dat zij op zoek zijn naar alternatieven voor de armoede in het rurale gebied van Chiapas, waar meer dan de helft van de inwoners geen toegang hebben tot basisvoorzieningen zoals schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen. Mede hierdoor zijn nog altijd zijn velen het slachtoffer van geneesbare ziekten.
Er is één, overbezet en ondergefinancierd regionaal ziekenhuis voor de regio Los Altos in San Cristóbal. Indígenas hebben vaak onvoldoende toegang tot medicijnen omdat zij de kosten van de behandeling niet kunnen dragen. Vaak moet de zieke een lening aangaan om alleen het transport naar het ziekenhuis te bekostigen. Zo'n lening wordt bijvoorbeeld aangegaan bij de lokale grootgrondbezitters ofwel caciques, wat hun afhankelijkheid van hen nog eens versterkt. Door dit gebrek aan adequate medische zorg halen veel kinderen de cruciale leeftijd van 5 jaar niet. Onder deze leeftijdsgrens zijn zij het meest kwetsbaar voor geneesbare ziekten. Ook ouderen en vrouwen tijdens de geboorte van een kind zijn kwetsbaar.
Dicriminatie in de gezondheidszorg
Helaas speelt ook discriminatie door niet-inheemse Mexicanen een rol bij het ontzeggen van medische zorg aan indígenas. Een artikel uit La Jornada van 26 april 2008 signaleert verschillende gevallen in de afgelopen maanden van discriminatie en verwaarlozing door het ziekenhuispersoneel in San Cristóbal. De slachtoffers zijn indígenas, waaronder zowel zapatistas als niet-zapatistas, die naar het ziekenhuis gebracht werden door de eigen ambulance van de gezondheidspost 'La Guadelupana' in Oventic (een van de Centra voor Zapatista Goed Bestuur).
Onder de slachtoffers is een vrouw van 72 die overleed onlangs aan een verwaarloosde interne blokkade waar geen arts aandacht aan besteedde. Een man van 41 overleefde zijn verblijf in dit ziekenhuis, ondanks dat hij gedurende 12 uur niet behandeld werd aan acute blindedarmontsteking. Een jongen van 4 jaar met blaasgruis, werd bijna een hele dag vergeten door de artsen. De gezondheidswerkers van La Guadalupana vertelden La Jornada dat momenteel 90% van hun patienten geen of slechte zorg ontvangt in het regionaal ziekenhuis. Zij vermoeden dat dit, naast de algemene overbezetting van dit ziekenhuis, komt doordat zij zapatista's zijn en vrezen voor de rest van hun patienten.
Naar een meer autonome gezondheidszorg
Tijdens ons verblijf in Chiapas zagen we hoe er meer aandacht lijkt te komen voor autonome gezondheidszorg, waar mogelijk gebaseerd op kruiden en waar nodig op moderne medicatie. Het uitbouwen en professionaliseren hiervan, zoals bijvoorbeeld door de kruidenkliniek in El Laurel, kan de indígenas van Chiapas (onder wie veel zapatisten) meer autonomie geven over hun gezondheid. Op deze manier zijn zij minder afhankelijk van hoge prijzen voor medicijnen en discriminatie in de reguliere gezondheidszorg.
|
| Lees meer over: anti-fascisme / racisme globalisering vrijheid, repressie & mensenrechten | | aanvullingen | |
