Crisis en Hoop, voor hen en ons
Noam Chomsky - 22.10.2009 10:30
Dit is een vertaling in het Nederlands van de toespraak die Prof. Noam Chomsky afgelopen juni hield in de Riverside Church in Harlem, New York. Deze vertaling heb ik geschreven met iemand in gedachten, maar is bedoeld voor iedereen die erin geïnteresseerd is, en om Chomsky's kritiek op onze huidige politieke en economische systeem meer bekendheid te geven. Ondanks de maanden die erover heen zijn gegaan is het een beetje een haast klus en het is dus niet meer dan een indruk van wat hij gezegd heeft. Ik ben op de meeste plaatsen zo dicht mogelijk bij het Engels gebleven, dit, samen met het feit dat het een toespraak betreft, geeft een beetje houterige zinnen wat de leesbaarheid helaas niet altijd ten goede komt. Ik adviseer de tekst te kopiëren naar een tekstverwerker, het teveel om van het internet te lezen.
Crisis en Hoop, voor hen en ons
NOAM CHOMSKY: Goed, laat me beginnen met iets te zeggen over de titel, die zoals altijd een soort steno is. Er is te veel nuance en variatie om zo'n sterke scheiding te maken tussen ons en hen. En natuurlijk kan ik noch iemand anders verondersteld worden voor “ons” te spreken. Maar ik zal doen alsof dat mogelijk is.
Er is een probleem met het woord “crisis.” Welke hebben we dan in gedachten? Er zijn tal van zeer ernstige crises. Velen daarvan zullen over een aantal weken besproken worden hier in de Verenigde Naties in hun conferentie over de wereldwijde financiële en economische crisis. Deze crises zijn verwoven op zo'n uiterst complexe manier dat het bij voorbaat onmogelijk is een scherp onderscheid te maken. Maar ik zal weer doen alsof het mogelijk is.
Goed, een manier om dit moeras te betreden werd zeer behulpzaam verstrekt door het laatste nummer van de New York Review, dat gisteren verschenen is. De kop op de voorpagina leest: “Hoe Om Te Gaan Met De Crisis.” Het gaat over een symposium van specialisten, en het is de moeite van het lezen waard, maar met het hoofdartikel in gedachten: “de” crisis. Voor het Westen, hebben de woorden “de crisis” een overduidelijke betekenis. Dat is de financiële crisis die de rijken getroffen heeft en daarom zeer belangrijk is.
Maar zelfs voor de rijken en geprivilegieerden is dat zonder meer niet de enige of zelfs de meest bedreigende van alle crises. En anderen zien de wereld weer heel anders. Bijvoorbeeld de krant New Nation uit Bangladesh. Daar lezen we, “Het is veel zeggend dat er biljoenen zijn gespendeerd om de vooraanstaande financiële instellingen op te lappen, terwijl er van het in verhouding kleine bedrag van 12 miljard dollar, beloofd in Rome eerder dit jaar, om de voedselcrisis te lijf te gaan slechts 1 miljard is geleverd.” De hoop dat de extreme armoede tenminste uitgeroeid kan worden tegen 2015, zoals gestipuleerd in de VN millennium doelen, lijkt net zo onrealistisch als altijd, niet door gebrek aan middelen, maar door gebrek aan oprechte interesse voor 's werelds armen.” Dat, – en zij praten over ongeveer een miljard mensen op de rand van de hongerdood, ernstige ondervoeding, waarvan 30 of 40 miljoen zelfs in de rijkste landen van de wereld. – Dat is een echte crisis, maar het wordt nog veel erger.
Vanmorgen werd in de Financial Times, Britse zaken pers, vermeld dat het World Food Program net heeft aangekondigd dat ze gaan snijden in voedselhulp en rantsoenen en ook programma's gaan sluiten. De reden dat de donorlanden zijn gaan snijden in hun bijdragen en subsidies is de fiscal crunch. Er is dus een duidelijke verband tussen de verschrikkelijk voedselcrisis en de aanmerkelijke, maar minder belangrijke financiële crisis. Ze gaan voedselprogramma's beindigen in Rwanda, in Uganda, Ethiopië en vele andere landen. Ze moeten 20 tot 25% besparen op hun budget, terwijl de voedselprijzen stijgen en de financiële crisis, de algemene economische crisis werkeloosheid en remises brengt. Dat is inderdaad een enorme crisis.
We zouden onszelf er trouwens aan kunnen herinneren dat toen de Britten aankwamen in wat nu Bangladesh is, ze verbluft waren door de rijkdom en welvaart die ze er aantroffen. Er was niet lang voor nodig om het land op weg te helpen het ultieme symbool van misère te worden, en dat kwam niet door God's ingrijpen.
Wel, het lot van Bangladesh moet ons eraan herinneren dat de verschrikkelijke voedselcrisis niet alleen het resultaat is van gebrek aan belangstelling aan de kant van het Westen. Voor een groot deel is dat lot het resultaat van de zeer heldere en duidelijke zorgen van de wereldmanagers, namelijk die om hun eigen welzijn. Het is altijd goed om de ad remme observatie van Adam Smith omtrent beleidsvorming in Engeland in gedachten te houden. Hij merkte op dat opvallend genoeg de, wat hij noemt “voornaamste architecten” van beleidsvorming – in zijn tijd, de handelaren en producenten – er altijd voor zorgden dat hun eigen belangen altijd goed voorzien werden, hoe schrijnend de gevolgen voor anderen, zelfs voor de inwoners van Engeland, ook waren. Maar al helemaal voor hen die onderworpen waren aan wat hij “de beestachtige onrechtvaardigheid van Europeanen” noemde, en dan speciaal in veroverd India, dat met name zijn belangstelling had. We kunnen makkelijk soortgelijke verhalen vinden vandaag. Het is goed om in gedachten te houden dat zijn observatie een van de weinige duurzame principes in internationale en binnenlandse aangelegenheden is gebleken.
En de voedselcrisis is hiervan een goed voorbeeld. Die brak het eerst en meest dramatisch uit in Haïti in 2008. Net als Bangladesh, is Haïti het symbool van totale misère. En net als in Bangladesh, waren de Europese ontdekkingsreizigers stomverbaasd over de rijkdom aan grondstoffen die ze daar aantroffen. Later werd het eiland de bron van een groot deel van de Franse welvaart. Ik ga niet dieper in op de gruwelijke geschiedenis van het land. Die is de moeite van het weten waard overigens. Maar de huidige voedsel crisis is direct terug te leiden naar de meedogenloze en moorddadige invasie van Haïti door Woodrow Wilson. Een van Wilsons vele misdaden was de ontbinding, onder dwang van geweld, van het Haïtitiaanse parlement, omdat het weigerde, dat wat progressive legislation genoemd werd, aan te nemen. Wat Amerikaanse bedrijven zou toestaan om Haïtiaanse grond in bezit te krijgen. Wilson's mariniers hielden toen een vrije verkiezing waarbij de wet aangenomen werd met 99.9 procent van de stemmen, van de 5 procent van de bevolking dat stemrecht had. En dat is wat tegenwoordig “Wilsons idealisme” wordt genoemd.
Later begon USAID programma's in Haïti onder de slogan dat Haïti “het Taiwan van de Caribisch gebied zou worden” door vast te houden aan het heilige principe van betrekkelijk voordeel. Dat wil zeggen, zij zouden moeten importeren uit de Verenigde Staten terwijl de arbeiders, voornamelijk vrouwen, zwoegden onder miserable omstandigheden in Amerikaans beheerde assemblage fabrieken.
Haïti's eerste vrije verkiezing in 1990 bedreigde deze economisch rationele programma's. De arme meerderheid beging de vergissing om de politieke arena binnen te stappen en een eigen kandidaten te kiezen, Jean-Bertrand Aristide, een populaire priester. En Washington reageerde meteen met hun standaardprocedure: het direct en onmiddellijk ondermijnen van het regime. Een paar maanden later kwam de militaire coup, ondersteund door Bush, Bush I, maar meer nog door Clinton, dat een afschuwelijk schrikbewind instelde. Tegen 1994 besloot Clinton dat de bevolking voldoende geïntimideerd was en hij stuurde VS troepen om de gekozen president te herstellen – dat wordt tegenwoordig een humanitaire interventie genoemd– maar onder zeer strenge voorwaarden, namelijk dat dat de president een ongenadig hard neoliberaal regime moest accepteren, dat geen enkele bescherming liet voor de economie.
Nu zijn Haïtiaanse rijstboeren zeer efficient, maar zij kunnen niet concurreren met de Amerikaanse Agrarische Sector die, met dank aan Ronald Reagans vrije markt enthousiasme, kan rekenen op enorme overheidssubsidies. Goed, er is niks verrassend aan wat volgde. In 1995, schreef USAID een rapport waarin beschreven werd, en ik citeer, dat “het export gedreven handel- en investeringsbeleid” waar Washington om vroeg de “binnenlandse rijstboeren onbarmhartig zal uit knijpen.” In werkelijkheid hebben de neoliberale maatregelen die Haïti door de strot geramd zijn, ontmanteld en vernietigd wat er over was van de economische soevereiniteit. En het land in een chaos gestort dat nog verergerd werd door de beslissing van Bush Nummer Twee die besloot om compleet cynische redenen alle internationale hulp te verbieden.
In februari 2004, kwamen de twee grote beulen van Haïti – Frankrijk en de Verenigde Staten – bij elkaar om een militaire coup te steunen en President Aristide naar Afrika af te schepen. De VS ontzegt hem het recht om in de regio terug te keren. Tegen die tijd had Haïti de capaciteit verloren om in haar eigen voedselbehoefte te kunnen voorzien, en werd het enorm kwetsbaar voor fluctuaties in voedselprijzen. Dit was de directe oorzaak van de voedselcrisis in 2008, dat tot rellen en enorme protesten leidde, maar niet tot het verkrijgen van voedsel.
Het verhaal is bekend en behoorlijk gelijk zelfs, aan dat van veel andere landen van de wereld. Dus om terug te komen op de Bengaalse krant, het is waar dat de voedselcrisis het resultaat is van gebrek aan interesse – een habbekrats naar onze maatstaven zou al genoeg zijn om de ergste onmiddellijke effecten ervan te verhelpen – maar meer nog is die het resultaat van de toewijding aan de principes van het door bedrijven gedicteerde staatsbeleid. Dit zijn allemaal zaken die we te gemakkelijk over het hoofd zien. Al gebeuren ze dagelijks.
Naast het feit dat het redden van de banken niet het eerste is waar de miljard mensen die nu met hongersnood te maken hebben aan denken, en ook niet het allerbelangrijkste waar de tientallen miljoenen die te maken hebben met honger in de rijkste landen van de wereld aan denken, maar ook als we hen er buiten laten is het makkelijk om een deuk te slaan in het beeld van de financiële crisis en de voedselcrisis. Volgens een publicatie van het gezaghebbende jaarlijkse rapport over militaire uitgaven wereldwijd, door SIPRI, het Zweedse Peace Research Institute, is de schaal van militaire uitgaven fenomenaal, en neemt het nog steeds regelmatig toe, zo ook afgelopen jaar. Wel, de VS zijn verantwoordelijk voor ongeveer net zoveel aan militaire uitgaven als de rest van de wereld samen en besteed zeven keer zoveel aan het leger als hun eerste concurrent China. Het lijkt me niet nodig daar verder nog commentaar aan toe te voegen.
Deze versnippering van aandacht reflecteert een andere crisis, een soort culturele crisis en dat is wel de neiging om ons te concentreren op kneuterige spelletjes op de korte termijn. Dat is een kern element van onze socio-economische instituties en het ideologisch systeem waar zij op rusten. Een voorbeeld, nu zo prominent onder de aandacht, zijn de vele perverse prikkels die verzonnen zijn voor managers van grote bedrijven om zichzelf te verrijken. En bijvoorbeeld de “too big to fail” verzekeringen die verstrekt worden door het onwetende publiek. En het gaat verder. Ze zijn simpelweg inherent aan de markt inefficiëntie.
Een zo'n inefficiëntie, nu erkend als zijnde een van de wortels van de financiële crisis, is het systematisch onderwaarderen van risico's in de prijs. En dit is iets dat betrekking heeft op het hele systeem. Bijvoorbeeld – en dit is algemeen, als jij en ik een transactie aangaan, zeg, jij verkoop mij een auto. Dan zouden we een goede deal voor onszelf kunnen sluiten. Maar in de prijs wegen we niet de kosten van anderen mee. En kosten zijn er: vervuiling, files, de toename in de prijs van brandstof en vele andere zaken, het vermoorden van mensen in Nigeria omdat we de brandstof van hen afnemen. Dat tellen we allemaal niet mee. Dat is een inherente inefficiëntie van de markt en een van de redenen waarom de markt niet kan werken.
En als je nu kijkt naar de financiële instellingen dan kan dat behoorlijk serieuze consequenties hebben. Het betekend dat zeg: Goldman Sachs, als ze goed gerund worden en ze sluiten een riskante lening af, dan berekenen ze de potentiële kosten voor henzelf als de lening niet afbetaald kan worden. Maar ze berekenen dan simpelweg niet wat dat kan kosten voor het hele systeem. En nu zien we hoe ernstig dat kan zijn, ook al is dit niets nieuws.
Eigenlijk begreep men dit inherent gebrek van markten, deze inefficiëntie van markten ook tien jaar geleden heel goed. Op het hoogte punt van de euforie over de efficiënte markt schreven twee prominente economen, John Eatwell en Lance Taylor, een belangrijk boek, Global Finance at Risk, waarin zij haarfijn uitlegden wat de consequenties van deze markt inefficiënties zijn, en die zien wij nu, en waarin zij voorstellen deden om die consequenties tegen te gaan. Deze voorstellen waren precies tegengesteld aan golf van deregulering die vervolgens voortgestuwd werd door de Clinton administratie, en onder leiding stond van hen die nu door Obama gevraagd worden om pleisters te plakken op de rampen die zij zelf gecreëerd hebben.
Wel, voor een substantieel deel hebben de voedselcrisis, die nu grote delen van het Zuiden plaagt en de financiële crisis van het Noorden gemeenschappelijke wortels, namelijk de verschuiving naar het neoliberalisme sinds de zeventiger jaren. Daarmee kwam een einde aan het na-oorlogse Bretton Woods systeem dat direct na de Tweede Wereld Oorlog door de VS en Groot Brittannië was ingesteld. Het systeem had twee architecten: de Brit John Maynard Keynes en de Amerikaan Harry Dexter White. Zij hadden voorzien dat de fundamentele beginselen van het systeem, waaronder controles op kapitaal en gereguleerde valutakoersen – zij voorzagen dat dat deze beginselen zouden leiden tot een relatieve evenwichtige economische groei en ruimte zouden laten voor overheden om de sociaal democratische en de verzorgingsstaat maatregelen in te stellen waarvoor onder de bevolking van de hele wereld enorm draagvlak bestond.
En tot op grote hoogte kregen ze gelijk op beide voorspellingen. Veel economen noemen de jaren die volgden, tot aan de zeventiger jaren, “De Gouden Eeuw van het Kapitalisme”. Die gouden eeuw leidde niet alleen tot ongeziene economische en relatief gelijkwaardig verdeelde groei, maar ook tot maatregelen die leidden tot de verzorgingsstaat. Keynes en White waren uitstekend op de hoogte van het feit dat met ongelimiteerde kapitaal- en speculatiestromen deze dingen niet mogelijk zouden zijn.
Economische vakliteratuur wijst ons op wat inmiddels over duidelijk zou moeten zijn, de vrije stroom van kapitaal creëert wat soms een “virtuele Senaat” van leners en investeerders wordt genoemd, die van moment tot moment een referendum over het gevoerde overheidsbeleid houden. En als zij dat beleid irrationeel vinden, dat wil zeggen dat het ten goede komt aan mensen in plaats van aan winsten, stemmen ze er tegen. Door kapitaalvlucht, door belasting op het land enzovoort. Dus de democratische overheden hebben een dubbele achterban, hun eigen bevolking, en de virtuele Senaat dat meestal aan het langste eind trekt. En dat betekend meestal een ramp voor de armen.
Een van de verschillen – een van de redenen voor het radicale verschil tussen Latijns Amerika en Oost Azië in de afgelopen halve eeuw is dat Latijns America geen restricties aan kapitaalvlucht stelde. Over het algemeen dragen de rijken in Latijns Amerika zelfs helemaal geen verantwoordelijkheden. Kapitaalvlucht benaderde de verpletterende staatsschuld. In contrast daarmee was in Zuid-Korea tijdens de opmerkelijke groei, kapitaalvlucht niet alleen verboden, er stond zelfs de doodstraf op. Dit was een van de vele factoren die leidde tot het verrassende verschil. Latijns Amerika is veel rijker in natuurlijke hulpbronnen en je zou mogen verwachten dat het veel geavanceerder is dan Oost Azië, maar het had het ongeluk onder de hoede te staan van een Imperialistische mogendheid.
Crisis en Hoop, voor hen en ons (2)
NOAM CHOMSKY: In AfPak, Afghanistan-Pakistan, zoals de regio nu wordt genoemd, is Obama enorme ambassades en andere faciliteiten aan het bouwen naar het voorbeeld van de “groene zone” in Baghdad. Deze ambassades zo groot als steden lijken niet op welke andere ambassade dan ook, en ze zijn een teken van de intentie om nog lang the blijven.
Op dit moment gebeurt er iets interessants in Irak. Obama dringt er bij de Irakese overheid op aan om het referendum dat beide partijen overeengekomen zijn in de Status of Forces Agreement, niet te laten plaats vinden. Met deze overeenkomst, die hem door massaal verzet van de Irakezen door de strot geduwd is, werd Bush gedwongen formeel zijn primaire oorlogsdoelen af te zweren. Washingtons plotselinge bezwaar tegen het referendum werd twee dagen gelden verklaard door New York Times correspondent Alissa Rubin: Obama vreest dat de Irakese bevolking wel eens het voorbehoud kan afwijzen dat de terugtrekking van Amerikaanse troepen kan vertragen tot 2012. Ze zouden wel wel eens op de onmiddellijke aftocht van de Amerikaanse troepen kunnen staan. Irakese analytici in Londen – het hoofd van de Iraqi Foundation for Democracy and Development in Londen – het is behoorlijk pro-westers – legde uit: “Dit is een verkiezingsjaar voor Irak, en niemand wil de schijn wekken dat hij vriendjes is met de Amerikanen. Anti-Amerikanisme is nu populair in Irak.” Zoals het inderdaad altijd geweest is. Feiten die niemand ontgaan zullen zijn die de door het Westen afgenomen opiniepeilingen gevolgd heeft, waaronder de peilingen van het Pentagon zelf. Nu zijn de huidige pogingen van de VS om het wettelijk verplichte referendum te voorkomen behoorlijk onthullend en ze worden ook wel met “democratie promotie” aangeduid.
Terwijl Obama overduidelijke de signalen afgeeft zijn aanwezigheid in de regio te willen vergroten en zijn greep op de regio te verstevigen, is hij ook bezig, zoals u weet, de AfPak oorlog te laten escaleren. Door het volgen van Petraeus' strategie om de Taliban Pakistan in te jagen, met mogelijk desastreuze gevolgen voor deze ontzettend gevaarlijke en instabiele staat die met opstanden op heel haar grondgebied te maken heeft. Het zijn met name de meer tribale gebieden waar de AfPak grens doorheen loopt, een kunstmatige lijn opgelegd door de Britten die ze de Durand Linie noemden. Maar dezelfde mensen wonen aan beide zijden – de Pasjtoen stammen – en zij hebben die grens nooit geaccepteerd. Net als de Afghaanse overheid, toen ze nog onafhankelijk was. Wel, dat is nu waar de meeste gevechten plaas vinden. Een van de vooraanstaande specialisten over deze regio, Selig Harrison, schreef recentelijk dat de uitkomst van Washingtons huidige beleid, Obama's huidige beleid, een zoals hij het noemt “Islamitisch Pasjtoenistan,” een soort onafhankelijk en overwegend Pasjtoen quasi-staat, zou kunnen zijn. De Pakistaanse ambassadeur waarschuwde dat we de echt poppen aan het dansen hebben als de Taliban en het Pasjtoen nationalisme zouden samengaan. En dat is dus precies wat er staat te gebeuren.
Maar het vooruitzicht wordt nog onheilspellender door de uit de hand gelopen aanvallen van drones (gewapende maar onbemande vliegtuigen, op afstand bestuurd), die de bevolking verbitteren door de hoge aantallen burgerslachtoffersdie bij daarbij om het leven komen. En die aanvallen verkregen een paar dagen geleden extra authoriteit door het toekennen van de leiding erover aan Generaal Stanley McChrystal. Hij is een soort blind toegewijde sluipmoordenaar van de Special Forces. En hij heeft de leiding gekregen over de operatie. Petreaus' eigen counterinsurgency adviseur in Irak. Generaal David Kilcullen—of Kolonel, geloof ik— beschrijft het Obama-Petraeus-McChrystal beleid als een fundamentele “strategische fout” dat mogelijk leidt tot de ineenstorting van Pakistan. Hij stelt dat dit gezien de grote en strategische ligging van het land en haar voorraad aan nucleaire wapens, een calamiteit is waar alle huidige problemen bij in het niet vallen.
Het kan ook niet echt bemoedigend genoemd worden dat India en Pakistan nu hun nucleaire arsenaal in sneltreinvaart aan het uitbreiden zijn. Pakistan ontwikkelde haar nucleaire wapens met de cruciale hulp van Reagan. En het kernwapen programma van India kreeg onlangs een enorme oppepper door het nucleaire samenwerkingsakkoord tussen India en de VS. Dat ook overigens ook een behoorlijke klap toebrengt aan het non-proliferatie verdrag. De twee landen hebben twee keer met elkaar op de rand van een kernoorlog gestaan om de regio Kashmir, daarbij ze zijn ook bezig een soort proxy oorlog te voeren in Afghanistan. Deze ontwikkelingen vormen een zeer serieuze bedreiging voor de wereldvrede, en zelfs voor het voortbestaan van de mens. Goed er is enorm veel te zeggen over deze crisis maar daar is hier geen tijd voor.
Dus, om weer hier terug te komen, of het bedrog over de monstrueuze vijand oprecht was of niet – en in het geval van Johnson kan dat best oprecht zijn geweest – stel dat Amerikanen 50 jaar gelden de keus hadden gekregen hun belastingen naar de ontwikkeling van informatie technologie te laten gaan, zodat hun kleinkinderen iPods en het internet zouden kunnen hebben, of konden kiezen datzelfde geld te stoppen in de ontwikkeling van een leefbare en duurzame sociaal-economische orde. Dan zouden ze best eens gekozen kunnen hebben voor dat laatste. Maar hen is niets gevraagt. Dat is steeds zo. Er is een opmerkelijke kloof, bij zowel het binnen- als het buitenlandbeleid en op vrijwel alle grote onderwerpen, tussen de publieke opinie en het gevoerde beleid. En naar mijn mening is de publike opinie meestal een stuk rationeler. En ze is ook behoorlijk consistent. Nogal verbazend gezien het feit dat de zorgen en ambities van het grote publiek, als ze al genoemd worden, steeds weer gemarginaliseerd en geridiculiseerd worden. Het is ook een zeer belangrijke indicator van het schrijnende “tekort aan democratie”, zoals we dat bij andere landen altijd noemen. Dat wil zeggen het falen van de formele democratische instituties om behoorlijk te functioneren. En dat is geen triviale zaak. In het boek van Arundhati Roy dat binnenkort uitkomt, vraagt zij zich af of de evolutie van de formele democratie in India en de Verenigde Staten, maar niet alleen daar – in haar woorden – “het einde van het menselijk ras” zal blijken te zijn. En dat is geen loze vraag.
Nu moet opgemerkt worden dat de Amerikaanse Republiek gegrondvest is op het principe dat er zo'n “tekort aan democratie” zou moeten bestaan. De mening van de belangrijkste opsteller van de grondwet James Madison, was dat de macht in handen zou moeten zijn van de rijken der natie, de meer verantwoordelijke mannen die sympathiek staan tegenover grondbezitters en hun rechten. Madison heeft gepoogd een regeringssysteem te construeren dat in zijn woorden “de uitbundige rijke minderheid beschermt tegen de meerderheid.” Dat is waarom het grondwettelijke systeem dat hij ontwierp geen twee gelijk takken had. De uitvoerende macht moest beslissen en de wetgever moesten domineren, maar dan niet in het huis van afgevaardigden, maar in de Senaat waar de macht was vastgelegd en op verschillende manieren was afgeschermd van het publiek. Dat is waar de rijkdom van de natie geconcentreerd zou zijn. Dit is ook historici niet ontgaan. Gordon Wood bijvoorbeeld, vat de gedachten van de Founding Fathers zo samen “De Grondwet was in zichzelf een aristocratisch document, ontworpen om de democratische tendensen van de tijd een halt toe te roepen”, en zo de macht toe te kennen aan “het betere soort” mensen. En tergelijkertijd “zij die niet rijk, welgeboren of prominent zijn, van de politiekemacht” uit te sluiten.
En door de hele Amerikaanse geschiedenis loopt er een constante strijd over deze beperkte interpretatie van democratie. Er zijn in de breedgedragen strijd heel veel rechten verworven. Toch houden geconcentreerde macht en privilege vast aan het model van Madison, en veranderingen vormen zich pas met de veranderende omstandigheden.
Rond de Tweede Wereld Oorlog vond er een belangrijke verandering plaats. Zakelijke leiders en elite intellectuelen begonnen te begrijpen dat het publiek zoveel rechten verworven had dat het niet meer met geweld te besturen viel en dat ze dus moesten zoeken naar een andere manier moesten. En die manier is de controle van houdingen en meningen. Deze tijd zag de opkomst van de enorme Public Relations industrie in de vrijste landen van de wereld, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, waar het probleem het grootst was. De Public Relations industrie was gewijd aan wat Walter Lippmann goedkeurend een “nieuwe kunst” in de praktijk van de democratie noemde, het “fabriceren van goedkeuring.” Door zijn tijdgenoot Edward Bernays, een van oprichter van de PR industrie ook wel het “produceren van instemming” genoemd.
Zowel Lippmann als Bernays hadden deel uit gemaakt van Woodrow Wilsons dienst van staatspropaganda, dat op z'n Orwelliaans: Commité voor Publieke informatie heette. De dienst was gecreëerd om van een overwegend pacifistische bevolking een stel agressieve fanaten met een haat voor alles Duits te maken. En dat lukte, heel goed zelfs.
En men hoopte dat dezelfde techniek er ook voor kon zorgen dat de “intelligente minderheid” aan de macht zou blijven. En dat de gewone bevolking, door Lippmann, “onwetende en bemoeizuchtige buitenstaanders” genoemd, zouden blijven functioneren als toeschouwers en niet als deelnemers. Dit zijn allemaal hoogst gerespecteerde, vooruitstrevende essay's over democratie van een man die wordt beschouwd als een vooraanstaande intellectueel van de twintigste eeuw – en als een progressieveling in de lijn van Wilson-Roosevelt-Kennedy, wat Bernays dan ook was. Het geeft heel goed het denken in progressieve kringen weer. President Wilson vond dus dat een elite van heren met “verheven idealen” aan de macht moest zijn om “stabiliteit en gerechtigheid” te waarborgen, in essentie eenzelfde perspectief als dat van de Founding Fathers. In meer recenter tijden zijn de “heren” vervangen voor de “technocratische elite” en de “actie intellectuelen” van Camelot, “Straussiaanse” neo-conservatieven en andere samenstellingen, maar al deze tijd heeft de een of andere variant van deze doctrine dus de boventoon gevoerd. (Het citaat van Samuel Huntington dat u hoorde is een voorbeeld.)
Maar op een hoopvoller noot, een populaire strijd blijft deze doctrine vleugellam maken. Ze doet dat behoorlijk indrukwekkend, in het kielzog van het jaren 60 activisme dat een behoorlijke invloed heeft gehad op het beschaven van de samenleving en dat het vooruitzicht op verder succes op een veel grotere schaal heeft gegeven. Dat is ook een van de redenen dat het de “roerige jaren” worden genoemd en ze zo bitter worden afgewezen, teveel aan beschavende invloed.
Goed, wat het Westen ziet als crisis, namelijk de financiële crisis, dat zal vermoedelijk op de een of andere manier wel weer worden opgelapt, maar met de instituties die de crisis gecreëerd hebben nog steeds onaangeroerd. Een paar dagen gelden keurde het ministerie van Financiën vervroegde TARP (Troubled Assets Relief Program, programma voor hulp bij betaling van onzuivere tegoeden) afbetalingen goed, wat juist de capaciteit reduceert. Ik bedoel, het werd gepresenteerd als het teruggeven van geld aan de bevolking. In werkelijkheid, zoals direct opgemerkt werd, reduceert dit de mogelijkheid van banken om het geld te kunnen uitlenen, maar het stelt hen wel in staat om het geld in de zakken te stoppen van de paar mensen die er toe doen. En de stemming hierbij werd omschreven door twee werknemers bij de Bank of New York die voorspelden dat hun salaris en leven in de nabije toekomst zouden verbeteren, zelf al zou de economie in zijn geheel dat niet. Dat is eigenlijk een goede samenvatting voor Adam Smiths observatie dat de architecten van beleid hun eigen belangen allereerst voor ogen houden, hoe schadelijk het effect ervan op anderen ook mogen zijn.
En dat is wat zij zijn, architecten van beleid. Obama heeft met zorg zijn economisch adviseurs uit die sector gehaald. De voormalige hoofd econoom van het IMF, Simon Johnson, wees erop dat de Obama administratie slechts een onderafdeling van Wallstreet is. Zoals hij zei, “Tijdens de hele crisis heeft de overheid er bijzondere zorg voor gedragen om de belangen van financiële instituties niet te treffen en om geen vragen te stellen bij het systeem dat ons hier heeft gebracht in de eerste plaats.” En de “zakelijke elite” die “een centrale rol speelden in het creëren van de crisis...met de impliciete steun van de overheid,” zitten er nog steeds, maar “nu gebruiken zij hun invloed om precies die hervormingen tegen te houden die nodig zijn, en snel ook, om de economie uit zijn vrije val te halen.” Hij zegt over de economie – “De overheid lijkt hulpeloos, of het lijkt hen te ontbreken aan de wil om tegen hen op te treden,” wat geen verrassing mag zijn als wij kijken uit welke groep de overheid bestaat en welke groep haar steunt.
Wel er is een veel ernstiger crisis, zelfs voor de rijken der aarde. En toevallig wordt die ook besproken in hetzelfde nummer van de New York Review dat ik al eerder noemde, in een artikel van Bill McKibben. Hij waarschuwt al jaren voor de gevolgen van de opwarming van de aarde. In zijn huidige artikel, dat de moeite van het lezen waard is, steunt hij op bevindingen van het Britse Stern Rapport, dat de algemeen aanvaarde standaard is geworden. Op basis hiervan dus constateert hij, niet onrealistisch, dat “2009 wel eens het doorslaggevende jaar zou kunnen blijken in de menselijke relatie met onze thuisplaneet.”
De reden daarvoor is dat er in December een conferentie in Kopenhagen is, dat een nieuw wereldwijd akkoord moet opleveren over de opwarming van de aarde. En, zegt hij, dat zal ons vertellen “of onze huidige politieke systemen opgewassen zijn tegen de ongekende uitdagingen waarvoor klimaatverandering ons stelt.” Hij denkt dat er “gemengde” signalen te bespeuren zijn. Dat lijkt mij een beetje optimistisch. Tenzij er een werkelijk massale publieke campagne begint om de drang die de staats-bedrijfssector managers hebben om de bevordering van korte-termijn-winsten-voor-enkelen te stellen voor de hoop op een fatsoenlijke toekomst voor hun kleinkinderen, te overwinnen.
Crisis en Hoop, voor hen en ons (3)
NOAM CHOMSKY: Een groep wetenschappers van MIT gaven paar dagen geleden de resultaten vrij van wat zij omschreven als “het meest werkbare model tot dusver over de waarschijnlijkheid en mate waarin het klimaat van de aarde zal opwarmen in deze eeuw,” dat “laat zien dat zonder snelle en massale actie, het probleem ongeveer twee keer zo ernstig zal zijn dan aangenomen werd” een paar jaar geleden. En het “zou nog wel eens een stuk ernstiger kunnen zijn,” omdat hun model geen rekening houdt met de versterkende factoren die kunnen voorkomen. Zoals bijvoorbeeld de enorme hoeveelheden methaan, erger dan CO2, die zullen vrijkomen door het smelten van de permafrost op de Polen. De woordvoerder van het project zegt dat “de wereld zulke risico's nooit kan, en mag nemen.” Hij zegt ook dat “De goedkoopste optie om gezamenlijk het risico terug te dringen is door nu te beginnen en in de komende decennia het wereld energie systeem om te vormen tot bijna- of geen broeikasgas producerende technologieën.” Maar daar is maar heel weinig van te zien.
Nieuwe technologieën blijven natuurlijk belangrijk, maar de problemen gaan veel verder dan dat. Voorbij zelfs aan het huidige cap-and-trade handel waarover het Congress discussieert. We moeten iets dat veel verder reikt onder ogen zien. We moeten onder ogen gaan zien dat we de enorme state-corporate and social engineering projecten van na de Tweede Wereld Oorlog moeten terugdraaien. Welke heel bewust – ik bedoel dat ze heel bewust werden gepromoot, een energieverspillende en milieuvernietigende economie van fossiele brandstoffen is niet zomaar per ongeluk gebeurd. Dat is het hele project van suburbanisatie en dan vernietiging en later weer gentrification van de binnensteden.
Het state-corporate program begon met een samenzwering door General Motors, Firestone Rubber, Standard Oil uit California om het elektrische transport systeem van Los Angeles en vele andere steden, op te kopen en te vernietigen. Zij zijn daarvoor ook veroordeeld tot criminele samenzwering en hebben een tik op de vingers gekregen, ik geloof een boete van 5000 doller. De federale overheid nam het toen van hen over. Zij verplaatsten infrastructuur en investeringen naar suburbane gebieden en creëerden een enorm netwerk van snelwegen onder het gebruikelijke voorwendsel van defensie. Spoorwegen werden aan de kant gezet door overheid gesubsidieerd motor en luchttransport.
De burgers speelden hier bijna geen rol in, behalve dan dat zij in de mogelijkheden mochten kiezen binnen de eng geformuleerde structuur geboden door de state-corporate managers, die werden bijgestaan door enorme campagnes om consumenten te “fabriceren” met “gecreëerde behoeften,” om met Veblen te spreken. Een van de resultaten is de atomisering van de samenleving en het aan banden leggen door een enorme schuldenlast van geïsoleerde individuen. Deze inspanning kwam voort uit het besef van een eeuw gelden, en ik noemde dat al eerder, dat democratische verworvenheden moeten worden ingeperkt door houding en geloof te vormen, of zoals de zakenpers het stelt, door mensen naar de oppervlakkige dingen des levens te dirigeren, zoals mode consumptie. Dat is allemaal nodig om er zeker van te zijn dat de uitbundig welvarende minderheid beschermd worden van de onwetende en bemoeizuchtige buitenstaanders, namelijk de bevolking.
Laat me daar een persoonlijke noot aan toevoegen. Ik kwam hier vanochtend met Acela, u weet wel, het juweel in de kroon van de hoge snelheidsspoorweg technologie. De eerste keer dat ik van Boston naar New York kwam is zestig jaar geleden. En er is het een en ander verbeterd want het is vandaag vijf minuten sneller dan zestig jaar geleden.
Terwijl state-corporate power de privatisering van het leven en enorme van verspilling van energie krachtig promote, was het ook de efficiente keuzes aan het ondermijnen die de markt niet – en niet kan – leveren. Weer een hoogst destructieve ingebouwde inefficiëntie van de markt. Om het simpel te stellen: als ik 's avonds van werk naar huis wil laat de markt me de keus tussen een Ford of een Toyota, maar het staat me niet de keus tussen een auto en een metro toe, wat veel efficiënter zou zijn. Misschien wil iedereen het wel, maar de markt laat ons niet die keus. Dat is een gemeenschappelijk besluit. En in een democratische samenleving zou het een besluit zijn van een georganiseerd publiek. Maar dat is precies wat de aanval van de elite op de democratie probeert te ondermijnen.
En de consequenties hiervan spelen zich soms onder je neus af op manieren die surrealistisch aan doen. Een paar weken gelden berichtte het Wall Street Journal in een artikel dat het hoofd van U.S. Transport nu in Spanje is. Hij ontmoet daar leveranciers van hoge-snelheid rails. Europa's ingenieursbureaus en spoorwegmaatschappijen staan te dringen om deze potentieel lucratieve opdracht voor hoge snelheidlijnen in de VS binnen te halen. Er is een bedrag van 13 miljard dollar mee gemoeid dat uit het Obama stimuleringsfonds voor de economie komt en dat de Obama regering vrijgemaakt heeft voor het renoveren van bestaande trein verbindingen en om nieuwe lijnen te bouwen die ooit die van Europa naar de kroon kunnen steken.
Dus denk er eens over na. Spanje en andere Europese landen hopen subsidie te krijgen van Amerikaanse belastingdollars voor hoge snelheidrails en aanverwante infrastuctuur. En op exact hetzelfde moment is Washington druk bezig grote delen van de Amerikaanse industrie te ontmantelen en daarmee de levens van vele arbeiders en gemeenschappen te gronde te richten die makkelijk die rails zelf hadden kunnen maken. Het is behoorlijk moeilijk om een meer belastende aanklacht te bedenken van het economische systeem dat is geconstrueerd door de state-corporate managers. De auto-industrie met zijn geschoolde arbeiders kan toch zeker wel om gereconstrueerd worden om te produceren wat het land nodig heeft. Maar dat is niet eens op de agenda, dat wordt geen moment overwogen. Nee, dan gaan we liever naar Spanje en geven hen het belastinggeld zodat zij het kunnen doen, terwijl wij de capaciteit om het hier zelf te doen vernietigen.
Maar het is eerder gebeurt. Tijdens de tweede wereld oorlog was dit een semi-geleide economie, een door de overheid georganiseerde economie. De hele industrie – en dit is wat er is gebeurd, de hele industrie is gereorganiseerd rond het oorlog voeren. Niet alleen werd er zo een eind gemaakt aan de Depressie, maar het initieerde de meest spectaculaire periode van groei in economische geschiedenis. In vier jaar is de industriële productie zo goed als verviervoudigd, en dat terwijl de economie uitgerust werd voor oorlog. En dat legde de basis voor de Gouden Eeuw die volgde.
Waarschuwingen over de opzettelijke vernietiging van productiecapaciteit van de VS. zijn al tientallen jaren bekend, misschien wel het meest prominent van weilen Seymour Melman, die velen van ons goed kenden. Melman was ook een van hen die wezen op een verstandige manier om het project – het process te keren. De state-corporate leiding had vanzelfsprekend andere prioriteiten. Maar er is geen reden tot passiviteit aan de kant van de bevolking, de zogenaamde belanghebbenden, arbeiders en samenleving. Ik bedoel, met genoeg steun kunnen zij de fabrieken overnemen en de taak van reconstructie zelf uitvoeren. En dat is niet een heel exotisch voorstel. Een van de standaard werken over corporaties in economische literatuur wijst erop dat het “Nergens... in steen staat gebeiteld dat de korte termijn belangen van de aandeelhouders in de Verenigde Staten een hogere prioriteit verdienen dan de belangen van alle overige belanghebbenden” – zijnde de arbeiders en de samenleving. State-corporate genomen beslissingen hebben niets te maken met economische theorie.
Het is ook belangrijk om te beseffen dat het idee van door arbeiders gerunde bedrijven zo Amerikaans is als apple pie. Het is onderdrukt maar het is er nog. In de vroege dagen van de industriële revolutie in New England namen werkende mensen het voor vanzelf dat zij die werken in de molens [staalindustrie] hen zouden moeten beheren. En ook dat loonarbeid maar in eenopzicht anders is dan slavernij, namelijk dat het steeds tijdelijk is. Dat was ook de mening Abraham Lincoln. Er is immense moeite gedaan deze gedachten uit de hoofden van mensen te bannen, om wat de zakenwereld “de eeuwige strijd om de harten [gedachten] van mensen” noemt, te winnen. Aan de oppervlakte lijken ze succes te hebben gehad, maar ik denk dat je niet heel diep hoeft te graven om te zien dat deze gedachten nog steeds latent zijn en aangewakkerd kunnen worden.
En er zijn enkele belangrijke, concrete pogingen gedaan. Een daarvan werd dertig jaar gelden ondernomen in Youngstown, Ohio, waar US Steel een grote fabriek ging sluiten in het hart van een staalstad. En er waren substantiële protesten van de arbeiders en de gemeenschap. Toen is er een poging gedaan, geleid door Staughton Lynd, om voor de rechtbank het principe te verdedigen dat belanghebbenden de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen. Goed, die poging is toen die keer mislukt. Maar met voldoende steun van de bevolking kan zoiets lukken. En nu is klimaat rijp om hernieuwde pogingen te doen, al is het nodig – en dat is het – om de effecten van deze geconcentreerde campagne om onze geschiedenis en cultuur uit onze harten en gedachten te wissen, te overwinnen.
Er was een zeer dramatisch voorbeeld van het succes van deze campagne slechts een paar maanden geleden. In februari besloot president Obama zijn solidariteit met de arbeiders te tonen. Hij ging naar Illinois om een toespraak te houden in een fabriek. De fabriek die hij uitkoos was de Caterpillar corporation. Wel dat was tegen de uitdrukkelijke protesten van kerkgroepen, vredesgroepen en mensenrechtengroepen in. Zij protesteerden tegen de rol die Catterpillar speelt bij levering van, wat neer komt op massavernietigingswapens in de door Israel bezette gebieden.
Klaarblijkelijk vergeten echter, was iets anders. In de jaren tachtig, nadat Reagan de vakbond van luchtverkeersleiders had ontmanteld, besloten de Caterpillar managers om hun contract met de Verenigde Auto Arbeiders (VAA) te herzien en de vakbond te vernietigen door stakingbrekers erbij te halen en zo stakingen te breken. Dit was de eerste keer in generaties dat dit gebeurde. Nu was deze praktijk illegaal in die tijd in alle andere geïndustrialiseerde landen, behalve Zuid Afrika. Nu niet meer, nu is de Verenigde Staten volkomen geïsoleerd voorzover ik weet.
Goed indertijd was Obama een mensenrechten advocaat in Chicago, en hij las zeker Chicago Tribune dat een goed en wel bestudeerd artikel had over de gebeurtenissen. Zij rapporteerden dat de vakbond geshokeerd was om te zien dat werkeloze arbeiders zonder gêne de stakingslijn overgingen, terwijl de Caterpillar arbeiders maar weinig morele steun vonden in hun gemeenschap. Dit was een van de vele gemeenschappen waarvan de vakbond de levensstandaard omhoog hadden gebracht. Het uitroeien van deze herinneringen is weer een winst in de ongenadige strijd om arbeidersrechten en democratie te vernietigen dat constant gevoerd wordt door de hoogst klasse bewuste business class.
Wel, de vakbondsleiding had geweigerd dat te begrijpen. In 1978 nog had VAA voorzitter herkend wat er aan de hand was en de leiders van de zakenwereld bekritiseerd voor – en ik citeer hem – het voeren van een “éénzijdige klassenstrijd” in dit land, een “oorlog tegen werkende mensen, werkelozen, de armen, minderheden, de jongsten en de oudsten en zelfs tegen velen uit de middenklasse van onze samenleving”, en van het hebben “gebroken en verworpen van het fragile, ongeschreven contract dat voorheen bestond gedurende een tijd van groei en vooruitgang.” Dat was 1979.
En in feite is het plaatsen van je vertrouwen in eigenaren en managers een zelfmoord pact. De AAV komt daar nu zelf achter, terwijl de state-corporate leiders vergaan met het elimineren van de hard bevochten rechten van de werkende mensen terwijl zij het productieve hart van de samenleving en de economie ontmantelen, en de Secretaris van Transport naar Spanje sturen om mensen daar te laten doen wat Amerikaanse arbeiders ook kunnen doen, alles op kosten van de belastingbetaler natuurlijk.
Goed, dat is slechts een klein fragment van wat er aan zit te komen, en het toont het belang van korte en lange termijn strategieën om het fundamenten en functies van een werkende democratische samenleving te bouwen en voor een del her op te richten. Een korte termijn doel is om een sterke onafhankelijke arbeidersbeweging in het leven te roepen. In de hoogtij dagen van de arbeidersbeweging was het een essentiële basis voor het brengen van democratie, mensenrechten en burgerrechten. En dat is de primaire reden waarom het onophoudelijk is aangevallen in beleid en propaganda. Een onmiddellijk doel is nu om het Congres onderdruk te zetten om organisatie rechten te verkrijgen door The [Employee] Free Choice Act (Vrije Keuze voor de Werknemer) wetgeving. Dat was ons beloofd maar lijkt nu een kwijnend bestaan toegedaan. Nu is een lange termijn doel om de onderwijs en culturele slag te winnen die met zulke verbitterdheid wordt gevoerd in de éénzijdige klassenstrijd die VAA voorzitter veel te laat ontwaarde. Dat betekend een enorm bouwwerk aan waanvoorstellingen wegbreken over markten, vrije handel en democratie dat naarstig geconstrueerd is over vele jaren en het overkomen van marginalisatie en atomisering van de bevolking.
Welnu, van alle crises die ons nu raken, is naar mijn gevoel die van het groeiende democratisch tekort het ernstigste. Tenzij het teruggedraaid wordt zouden de voorspellingen van Arundhati Roy wel eens juist kunnen blijken en dan niet in de verre toekomst. De overgang van democratie naar een voorstelling waarbij de burgers alleen maar toekijken zou heel goed kunnen leiden tot – onverbiddelijk leiden tot, wat zij noemt de “zwanenzang van het menselijk ras.”
Bedankt.
|
