|
|  |
Verhoudingen Rusland-NAVO en de belangen
Bas van der Plas - 17.12.2009 09:44
Tijdens het recente bezoek van NAVO secretaris-generaal Rasmussen aan Moskou leek het allemaal weer koek en ei tussen de NAVO en Rusland. Maar op de achtergrond spelen er grote belangen en tegenstellingen tussen Moskou en Washington en gaat het om niets minder dan de hegemonie in Eurazië en de strijd om energiebronnen. Een overzicht...
Moskou komt met voorstellen voor nieuwe organisatie
Verhoudingen VS-Rusland en de rol van de NAVO
Op 16 december 2009 kwam NAVO secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen naar Moskou voor een ontmoeting met de Russische president Medvedev. Onder meer de ontwikkeling van de samenwerking tussen Rusland en de NAVO was onderwerp van gesprek, daarnaast ging het over tegenwoordig obligate onderwerpen als 'strijd tegen terrorisme' en 'samenwerking op het gebied van gemeenschappelijke bedreigingen'.
Tijdens het gesprek kwamen volgens de persverklaring van Medvedev ook een aantal internationale onderwerpen aan de orde, waaronder Afghanistan, het Iraanse atoomprogramma en het vredesproces in het Midden-Oosten. Beide partijen bevestigden ook nog eens hun bereidheid tot het aanknopen van gelijkwaardige relaties. Medvedev zei dat Rusland en de NAVO naar een volgend niveau in hun verhoudingen gaan. Het was de eerste ontmoeting van Medvedev met Rasmussen sinds de oorlog in Zuid-Ossetië van augustus 2008.
Nog eind november van dit jaar werd op de officiële website van Medvedev een verklaring gepubliceerd waarin wordt gepleit voor een nieuwe Europese organisatie ter vervanging van de bestaande structuren van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Het Russische voorstel was bedoeld om te worden bekendgemaakt vóór de jaarlijkse OVSE-conferentie, gehouden in Athene van 1-2 december, en een NAVO-Rusland-bijeenkomst in Brussel op 4 december. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov heeft deze beide bijeenkomsten benut ter promotie van het initiatief vanuit het Kremlin, door erop aan te dringen dat het einde van de Koude Oorlog ook betekent dat er nieuwe veiligheidsstructuren moeten worden ontwikkeld. Van Russische zijde werd zelfs gedreigd de bijeenkomst in Brussel af te gelasten als de verklaring van Medvedev niet zou worden opgenomen in de agenda. Drie dagen voorafgaand aan de vergadering zei de Russische ambassadeur bij de NAVO Dmitri Rogozin nog dat Rusland zich geplaatst ziet voor een 'moment van de waarheid' in de betrekkingen met de NAVO en dat de VS en haar bondgenoten de voorstellen van Moskou trachten te blokkeren als gevolg van "koude oorlogspsychologie”. "Zij sluiten zichzelf op in een klein westers huis, timmeren de ramen dicht en geloven dat ze leven in een staat van veiligheid.", verklaarde Rogozin tegenover de Russische televisie. "Om beslissingen te nemen met deze sektarische methoden, zonder daarbij rekening te houden met de belangen en inzichten van Rusland zal niet werken."
herstructurering Europese structuren
Om een diplomatiek incident te voorkomen kwam Rasmussen de volgende dag met een vage verklaring waarin hij stelde dat "mijn doel als voorzitter van de NAVO-Rusland Raad, is dat we in staat zullen zijn in te stemmen met een gezamenlijke evaluatie van de bedreigingen en uitdagingen voor de 21 eeuw, dat we tot een concreet werkplan kunnen komen waarin we meer samen zullen doen om deze bedreigingen het hoofd te bieden, tot wederzijds voordeel van alle landen binnen de NAVO-Rusland Raad." De Russische voorstellen werden door veel commentatoren gezien als een poging om de macht van de Verenigde Staten in Europa te beperken. Moskou is met name bezorgd over het vooruitzicht van een uitbreiding van de door de VS geleide NAVO in de voormalige Sovjetrepublieken Oekraïne en Georgië.
Hoewel het vooruitzicht van een radicale herstructurering van de Europese structuren, zoals die zich na de 2e wereldoorlog ontwikkelden, op dit moment onwaarschijnlijk is, hoopt het Kremlin dat zij kan profiteren van de huidige verschillen in inzichten tussen Washington en zijn Europese bondgenoten om haar eigen ambities als een belangrijke macht in Europa naar voren te schuiven.
In januari 2010 neemt Kazachstan het roulerend voorzitterschap van de OVSE op zich. Het wordt algemeen verwacht dat Moskou zijn sterke invloed zal gebruiken in deze voormalige Sovjet-republiek om haar veiligheidsvoorstellen op dat moment naar voren te schuiven.
De eind november door het Kremlin gepubliceerde oproep betekent een intensivering van haar inspanningen om te profiteren van de steeds toenemende verdeeldheid binnen het NAVO-bondgenootschap. Met de relatieve daling van de Amerikaanse macht in de afgelopen drie decennia en de toenemende spanningen tussen Washington en zijn Europese concurrenten, met name Duitsland, hoopt Moskou op een grotere rol in de geopolitieke situatie van Eurazië.
In de Kremlin-verklaring over een nieuw Europees veiligheidsverdrag wordt er de eis gesteld van een verbod op "de ontwikkeling van militaire allianties die de veiligheid van andere staten kunnen schaden". Dat is een duidelijke terechtwijzing van de NAVO-uitbreiding in de voormalige Sovjet-Unie en een oproep voor de oprichting van een veiligheidsblok van afzonderlijke landen in Europa die zich verzetten tegen een door de VS geleid militair blok. "Atlanticisme als de enige basis voor de veiligheid heeft zichzelf achterhaald," zo luidt het in de Russische verklaring. "Geen enkele staat of internationale organisatie kan het exclusieve recht hebben op de handhaving van vrede en stabiliteit in Europa."
Amerikaanse ambities
Het Russische voorstel om overleg te voeren over een nieuwe vorm van beveiliging met alle 27 landen van de Europese Unie en de VS kreeg in 2008 nog weinig steun, maar tijdens een NAVO-Rusland-bijeenkomst in mei 2009 werd het idee voorzichtig verwelkomd door Frankrijk, Duitsland en Italië. Tijdens de OVSE-bijeenkomst in Athene verklaarde Bernard Kouchner, de Franse minister van Buitenlandse Zaken, dat het voorstel van Rusland voor een nieuw veiligheidsverdrag serieus moet worden genomen. Een groep van meer pro-Amerikaanse NAVO-leden, vooral bestaande uit Oost-Europese landen en geleid door Groot-Brittannië en Canada pleitte voor een discussie over de Russische voorstellen binnen de context van de hervorming van de OVSE. Washington heeft steeds het zwijgen bewaard over de voorstellen van het Kremlin, om niet tot een openlijk conflict te komen, terwijl het ongetwijfeld eraan werkt om samen met zijn naaste bondgenoten de Russische eisen te marginaliseren. Er kan weinig twijfel over bestaan dat het Kremlin zich volledig bewust is van de toenemende spanningen tussen de NAVO-bondgenoten en zoekt naar mogelijkheden voor toekomstige samenwerking met een aantal van de leden die, zoals Frankrijk en Duitsland, in toenemende mate nauwe economische banden met Rusland hebben en meningsverschillen met Washington. Deze verschillen kwamen het duidelijkst naar voren in de aanloop naar de oorlog in Irak in 2003, toen Parijs, Berlijn en Moskou in het openbaar stelling namen tegen het oorlogsstreven van de regering-Bush.
Ondanks het diplomatieke gebral van het Kremlin in de dagen voorafgaand aan de NAVO-Rusland vergadering in Brussel, heeft Rusland zich bereid verklaard om samen te werken met de NAVO. Op een informele bijeenkomst op het Griekse eiland Korfoe in juni van dit jaar, verzekerde Lavrov zijn NAVO-collega's dat Rusland bereid was om de politieke dialoog en de samenwerking te hervatten "ongeacht welke wind er waait." Eenzelfde geluid wordt gehoord na het bezoek van Rasmussen aan Moskou op 16 december 2009.
Hoewel Moskou diep bezorgd is over de Amerikaanse ambities in Eurazië, en zich verzet tegen de verdere oostwaartse uitbreiding van de NAVO, is het al lang een doelstelling van de Russische elite om een akkoord te sluiten met de VS dat Rusland een rol als regionale macht geeft in de landen van de voormalige Sovjet-Unie. Bij het nastreven van dit doel heeft Moskou zelfs herhaalde malen haar steun gegeven aan het Amerikaanse imperialisme in afwachting van een positief besluit uit Washington. Maar de Russische steun voor de Amerikaanse "War on Terror" na de aanslagen van 11 september, met inbegrip van praktische ondersteuning voor de invasie van Afghanistan, heeft Moskou niet de verwachte concessies opgeleverd. Integendeel, Washington voerde haar inspanningen om de invloed van het Kremlin in de regio te verminderen alleen maar op door het steunen van pro-Amerikaanse revoluties in Georgië (2003) en Oekraïne (2004). Ook de plannen van een raketverdedigingsschild in de voormalige Warschaupact landen Polen en de Tsjechische Republiek zag Moskou als een bedreiging van haar veiligheid, met als gevolg dat in de laatste jaren van het bewind van Bush de verhoudingen tussen Rusland en de VS weer een historisch dieptepunt bereikten.
internationaal schaakspel
Geconfronteerd met een verdieping van de crisis voor de Amerikaanse strijdkrachten in Afghanistan, in combinatie met de voortdurende bezetting van Irak door meer dan 100.000 Amerikaanse troepen, heeft het nieuwe bewind van Barack Obama geconcludeerd dat het VS-imperialisme steun nodig heeft van zijn rivalen, waaronder Rusland. Om steun te krijgen van Moskou voor de Amerikaanse troepen in Afghanistan, met inbegrip van een overeenkomst omover Russisch grondgebied te mogen vliegen, heeft Washington beperkte concessies gedaan aan het Kremlin, waaronder het schrappen van het door haar voorgestelde raketschild in Oost-Europa.
Voor de Russische elite betekent dit een kans om haar ambities naar een grotere rol in de Euraziatische politiek uit te voeren door de herstructurering van de naoorlogse veiligheidsverhoudingen, waarvan Moskou op z'n minst zou kunnen verwachten dat het een middel is om de uitbreiding van de NAVO tegen te gaan. De Russische elite heeft nauwe economische banden met de EU, en met Duitsland in het bijzonder. De nieuwe Noordstroom gaspijpleiding van Rusland naar Duitsland over de bodem van de Oostzee is een voorbeeld van de toenemende handel en geopolitieke banden tussen de twee landen. Rusland voorziet in een groot deel van de Duitse energiebehoeften. En nog begin december 2009, tijdens een staatsbezoek aan Italië, werd in aanwezigheid van Medvedev en de Italiaanse premier Silvio Berlusconi een overeenkomst tussen de Russische, Italiaanse en Franse energiebedrijven ondertekend om een grote nieuwe gaspijpleiding, Zuidstroom, aan te leggen vanuit Rusland, door de Balkan, naar Italië en Oostenrijk.
Deze beide grote Russische pijpleidingen worden gezien als concurrenten van door de VS gesteunde plannen voor energie-routes in Europa. Met Noordstroom worden de pro-Amerikaanse Oost-Europese landen Polen en de Baltische staten omzeild, terwijl de Zuidstroom een directe concurrent is van de Nabucco-pijpleiding die Washington heeft gesteund als een middel om Centraal-Aziatisch aardgas te exporteren met omzeiling van Rusland.
Geconfronteerd met een debacle voor de VS en de NAVO in Afghanistan, hebben ook de grote Europese landen, net als Rusland, een deal gesloten met Washington. De EU-leden van de NAVO hebben toegezegd om meer troepen naar de Afghaanse oorlog te zenden om een historische nederlaag voor het imperialisme te voorkomen die hun eigen roofzuchtige ambities in de energie-rijke regio's van de Kaspische Zee en de Perzische Golf bedreigt. Dergelijke afspraken tussen de grootmachten kunnen echter niet de toenemende spanningen tussen hen verhullen. In het gevecht om de controle over de belangrijkste energieleveranciers van de wereld zullen nieuwe allianties en conflicten tussen de hoofdrolspelers ontstaan. Moskou heeft met de verklaring over een nieuwe Europese organisatie ter vervanging van de bestaande structuren van de NAVO en de OVSE een nieuwe zet gedaan in dit bloedserieuze internationale schaakspel.
 E-Mail: insudok@yandex.ru  Website: http://www.insudok.nl
|
| Lees meer over: europa globalisering militarisme | | aanvullingen | |
