IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Wanneer: 12/03/2016 - 22:09

Afgelopen donderdagavond overleed Frans Panholzer, sociaal advocaat , de enige pamflettoloog van Amsterdam, vriend en collega bij de Universiteits Bibliotheek Amsterdam waar ik hem in 1973 voor het eerst ontmoette.

Hij had daar - als vrijwilliger - een eigen tafel en archiefkast voor wat toen al de pamflettenverzameling en -catalogus was van sinds 1960 in Amsterdam uitgegeven pamfletten. De provo-beweging vormde een eerste ijkpunt. Nu bijna een halve eeuw verder zijn dat er 32.000... Het is nu al en wordt later zeker een onontkoombare bron voor iedere sociale geschiedschrijving van deze stad over de periode 1960 - 2010: De Panholzer.

Met ijzeren consequentie en toewijding heeft Frans al die decennia pamfletten verzameld en gecatalogiseerd. Tot voor kort nog, terwijl zijn ziekte aan hem vrat, was hij bij een demonstratie op het Jonas Daniel Meijerplein, met een gebruikelijk plastic tasje waarin gestencilde of gedrukte zielekreten verdwenen, om thuis keurig geordend en beschreven te worden:
- oproepen voor een andere dageraad;
- verwijten uit het verleden;
- steunbetuigingen van nu;
- eisen van meer loon tot geluk;
- liedteksten;
- beginselverklaringen;
- handleidingen voor grote ommekeer.

Frans was een pionier van de sociale advocatuur met een jarenlange praktijk in de Spaarndammerbuurt, gespecialiseerd in alles wat met wonen en recht te maken had. Als geen ander leerde hij het marchanderen van huisjesmelkers, de gemeente en speculanten te begrijpen en zo kon hij de tegenpartij wapenen tegen dreigende aanval of ondersteunen bij het ongedaan maken van onrecht.
In de loop der tijden was te observeren hoe hij een pragmatisch cynisme over de rechtsorde ontwikkelde, waarbij hij - waar nodig - illusies van een potentiële cliënt over de afloop van een mogelijk 'geding' bij voorbaat wist weg te nemen. Zijn spot kon bijtend zijn, maar werkte vaak ook louterend.

Hardnekkige getrouwheid was er ook. Toen geruime tijd geleden de collectieve boekhandel Het Fort van Sjakoo, aan de Jodenbreestraat middels een huurverhoging van 900% hun pand uitgewerkt dreigde te worden door woningbouwvereniging Ymere, heeft Frans Panholzer een enorme bijdrage geleverd aan het gevecht tegen die asociale instelling. Niet enkel als bestuurslid van de boekhandel-stichting, maar ook als advocaat. Ik ben hem daar - als één van de oprichters van dat collectief in 1977 - nog steeds dankbaar voor. Het Fort van Sjakoo bestaat nog steeds, op dezelfde plek, gekocht van Ymere, dankzij een bijzondere aandelen- en overdrachtsconstructie. Daaraan heeft Frans - vaak achter de schermen - veel bijgedragen.

"De Panholzer", de pamflettencatalogus van Amsterdam, is nu in de vorm van een database - evenals de papieren verzameling - sinds kort ondergebracht bij het Staatsarchief (ontstaan uit de aktiegroep Staatsliedenbuurt) dat een plaats binnen het IISG (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis) heeft.

Met een kleine groep erflaters, onder de naam Archiefcomité van de Toekomst, rest ons de taak die verzameling zeer binnenkort on-line te brengen. Eerst enkel de tekstversie, waarbij er bijna 30.000 uittreksels zijn van de pamfletteksten - op zich al een fenomenale bron voor geschiedschrijvers -. Uiteindelijk ligt het in de bedoeling om alle 32.000 pamfletten te scannen en als 'digitaal facsimile' via het internet toegankelijk te maken. Zo ontstaat een historisch bronnenbestand dat, ongefilterd door burgerlijke pers of academische vervorming, de vele actiegroepen en bewegingen van de stad tussen 1960 en nu aan het woord laat. In hun eigen taal, met hun eigen typografie. Onontkoombaar voor toekomstige historici, die al te vaak enkel uit secondaire en tertiaire bronnen citeren en de eigen stem van 'sociale bewegingen' liever buiten sluiten.

Dat dit alles bij zijn leven bijna, maar niet helemaal, voltooid is bitter. Maar sociale actie en de geschiedschrijving ervan is en blijft iets dat nooit af kan zijn. Frans heeft ons dus met de Amsterdamse Pamflettencatalogus DE PANHOLZER, zijn 'Onvoleindigde' nagelaten.

Tjebbe van Tijen 12/3/2016
-
nb deze prent (vroege zeventiger jaren) is van de hand van Magda van Tilburg zijn eerste vrouw. Frans laat echtgenote Marijke, kinderen en kleinkinderen na.

****************************************************
Korte toevoeging van Het Fort van Sjakoo:
Afgelopen zomer werd er bij Frans uitgezaaide kanker geconstateerd, waarna de ziekte in een razend tempo zijn leven in zijn greep heeft gekregen. Hij moest al vrij snel zijn werk neerleggen en heeft nog gepoogd een boek over huurrechtzaken in Amsterdam en een brochure over zijn levenswerk pamfletten af te ronden. Die zullen beide postuum door Uitgeverij Het Fort van Sjakoo uitgegeven gaan worden. Wij zullen Frans erg gaan missen, als vaste bezoeker, als zeer betrokken bestuurslid, als onze huisadvocaat, als de pamflettenraper, als de man van de ironische opmerkingen. Rust zacht Frans.