Plaats een aanvulling
Medische zorg in detentiecentra - wie verdient eraan?
Wanneer: 29/05/2013 - 15:59
De kwaliteit van de medische hulpverlening in detentiecentra voor vluchtelingen is een constante bron van zorg en kritiek. In dit artikel wordt ingegaan op de belangrijkste bedrijven die hierbij betrokken zijn. Voor hen draait hun werk niet om het leveren van goede medische zorg, maar in de eerste plaats om geld verdienen, en in dat kader staat het onderhouden van goede banden met en terwille zijn van de instanties die vluchtelingen opsluiten, op straat gooien of deporteren voorop.
[Voor een versie met links naar bronnen, zie: http://no-border.nl/medische-zorg-detentiecentra-wie-verdient-eraan/]
FMMU
De huisartsendiensten in alle detentiecentra (Zeist, Rotterdam, Alphen aan den Rijn en Schiphol) worden verzorgd door de Forensisch Medische Maatschappij Utrecht (FMMU). Volgens eigen zeggen verzorgt “de FMMU dagelijks de spreekuren en spoeddiensten in onder andere gevangenissen, politiebureaus, asielzoekerscentra, GGZ instellingen en TBS Klinieken.”
Op zijn website schermt FMMU natuurlijk met het geven van goede zorg, maar meer nog met het voldoen aan eisen en verwachtingen van de opdrachtgevers. Met andere woorden: de relatie met de opdrachtgever, degene die betaalt, staat voorop.
In het geval van huisartenzorg in detentiecentra betekent dit, net als waarschijnlijk bij andere ingeslotenen, dat de FMMU willens en wetens bijdraagt aan een systeem waarin medische zorg ernstig tekort schiet. Talloos zijn der verhalen over het afdoen van alle klachten met het voorschrijven van paracetamol.
Waar het niet serieus nemen van gezondheidsklachten toe kan leiden, werd zeer pijnlijk duidelijk toen in februari 2008 een gevangene op een van de inmiddels gesloten bajesboten in Rotterdam kwam te overlijden. Hij was eerder afgescheept met hoestdrank en spierzalf, hulpoproepen van medegevangenen werden genegeerd.
Frank Diepersloot, directeur van de FMMU, wist te vertellen dat er niet eens overgegaan was tot het waarschuwen van artsen. Desondanks had hij zijn oordeel vrijwel direct klaar: “‘Er zijn geen aanwijzingen dat er fouten zijn gemaakt.” En: “Als er aanwijzingen waren dat er al eerder meer aan de hand was, waren wij er zeker bijgeroepen.”
De vraag of in noodgevallen medische hulp moet worden ingeschakeld ligt in eerste instantie bij de bewakers. Dit is in ‘gewone’ gevangenissen en huizen van bewaring uitsluitend justitiepersoneel (penitentiair inrichtingswerkers, in bajestaal ‘piwi’s'), in detentiecentra gaat het om ‘detentietoezichthouders’, voor een belangrijk deel bestaande uit de zo mogelijk nog incompetentere private bewakers van beveiligingsbedrijf G4S, die geen enkele medische scholing hebben gehad.
Al deze bewakers moeten in noodgevallen beslissen of er een arts gebeld wordt, en dat gaat niet alleen in detentiecentra flink mis. Ook vanuit ‘gewone’ gevangenissen komen nu en dan verhalen naar buiten. Zo lieten bewakers in mei 2008 een man in een isoleercel in de P.I. Zwolle aan zijn lot over, waarna hij overleed. De directeur is nog voor de rechter geweest, maar werd vrijgesproken.
Een tweede obstakel tot tenminste een consult bij een huisarts zijn de justitieel verpleegkundigen van de Medische Dienst van de detentiecentra, die in eerste instantie alle gezondheidsklachten moeten afhandelen. Verhalen uit het Detentiecentrum Rotterdam spreken boekdelen: weinig spreekuren en verpleegkundigen beslissen over het al dan niet inschakelen van een arts. Standaardoplossing: de welbekende paracetamol.
Voor in ieder geval het Detentiecentrum Soesterberg (‘Kamp Zeist’) en het Justitieel Complex Schiphol, en tot voor kort voor de bajesboten in Zaandam, wordt deze ‘dienst’ verzorgd door het Oosterhoutse EMC.
Smerig samenspel DJI en FMMU
Met de recente honger- en dorststakingen is de vraag naar medische begeleiding weer zeer actueel. Terwijl het de door vele honger- en dorststakers gewenste vertrouwensarts zo moeilijk mogelijk gemaakt wordt mensen te kunnen bezoeken, schuiven de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en de FMMU in een smerig samenspel hun eigen zogenaamd onafhankelijke artsen naar voren. Om die ‘onafhankelijkheid’ te waarborgen gaat het niet om artsen die aan FMMU verbonden zijn.
Terecht natuurlijk, maar FMMU beschikt dan wel weer over een lijst met niet aan hen verbonden artsen die als vertrouwensarts worden voorgesteld. In het geval van de honger- en dorststaking in Detentiecentrum Rotterdam resulteerde dit erin dat Esther Ronner als vertrouwensarts werd gepresenteerd.
Ronner is mede-eigenaar van en justitieel geneeskundige bij Detentiezorg Nederland. Een bedrijf dat net als FMMU zijn inkomsten haalt uit contracten met de DJI. “Uiteraard is naast de zorg voor gedetineerden de samenwerking met het personeel en directie van de instellingen van groot belang voor de zorg”, staat dan ook op de website van Detentiezorg Nederland te lezen. Kortom, van onafhankelijkheid is ook hier geen sprake.
Deportatieartsen: ‘fit-to-fly’
Een rechtstreeks gevolg van de honger- en dorststakingen is dat de betrokken vluchtelingen na kortere of langere tijd in slechte medische condities verkeren. Justitie heeft hier geen boodschap aan en gaat voortvarend door met pogingen om hen te deporteren. Voor deze deportaties, per vliegtuig, is het noodzakelijk dat de betreffende vluchteling ‘fit to fly’ wordt verklaard.
In het geval van de voorgenomen deportatie van hongerstaker Bast Salhi, verklaarde zijn zelf gekozen vertrouwensarts Elcke Bonsen, die wederom met de grootst mogelijke moeite toegang tot hem kreeg, na onderzoek: “Mijn cliënt is ernstig verzwakt en naar mijn oordeel zeker niet fit to fly.”
Ook nu komen welwillende artsen Justitie echter goed van pas. Op verzoek van de IND verklaarde Han Meeder van International Medical Care dat Bast Salhi wel ‘fit to fly’ was. Een oordeel dat op niets gebaseerd was, want Meeder deed noch enig lichamelijk onderzoek noch wierp hij zelfs maar een blik in het medisch dossier van Bast Salhi. Met droge ogen meldt Meeder vervolgens nog: “Ik zie mezelf als iemand die in de bres springt voor asielzoekers.”
International Medical Care (IMC) verwierf in november 2012 een opdracht van de IND voor onder meer “Het leveren van Medisch advies Fit-to-fly” voor de Dienst Terugkeer en Vertrek. Met dit contract, waarvoor geen definitieve waarde bekend werd gemaakt, was volgens een raming vooraf 1,8 miljoen euro gemoeid.
Ook voor die tijd was IMC al actief voor Justitie. In oktober 2011 veegde een rechter in kort geding de vloer aan met het werk van dit bedrijf, dat toen was ingeschakeld om een gedetineerde vluchtelinge bij wie kort daarvoor een hersentumor was verwijderd ‘fit to fly’ te verklaren. Ook toen bleef het onderzoek van de arts van IMC “beperkt tot de bloeddruk, de hartslag en de vitale delen”. Ook toen was er sprake van dat deze arts het medisch dossier niet ingezien had: “Dat betekent dat het verre van ondenkbeeldig is dat de arts van IMC een beslissing neemt over de vraag of verzoekster kan reizen, zonder dat hij ervan op de hoogte is dat verzoekster recentelijk een operatie aan de hersenen heeft ondergaan of zonder dat hij van de relevante details van de operatie heeft kennisgenomen.”
Verbeteringen?
Net als voor elk ander onderdeel van de detentie- en deportatiemachine geldt dat de medische zorg in detentiecentra voor bedrijven als een winstmogelijkheid wordt beschouwd. Adequate zorg voor de gevangen vluchtelingen is hierbij ondergeschikt aan het onderhouden van goede relaties met de detentiecentra en verwante overheidsinstanties: ‘wie betaalt, bepaalt’.
Een situatie die al lang bekend is, onder meer door het aan de bel trekken van de enkele gewetensvolle arts die er nog wel rondloopt, en dientengevolge het werk niet volhoudt.
Na de zelfmoord van Alexander Dolmatov in Detentiecentrum Rotterdam, eerder dit jaar, begon de Inspectie voor de Gezondheidszorg een zoveelste onderzoek naar de medische zorg in detentie- en uitzetcentra. Eerdere onderzoeken leverden elke keer vele verbeterpunten op, maar veel consequenties werden daar niet aan verbonden.
Sinds de dood van Dolmatov is het enige ‘verbeterpunt’ de beslissing om zieke en verzwakte mensen nog sneller in een kale isoleercel te gooien. Alsof daar enig lichamelijk of geestelijk welvaren mee gediend zou zijn! Recentelijk bracht een vluchteling in het detentiecentrum Rotterdam maar liefst 32 dagen door in zo’n isoleercel.
Gezien de wijze waarop de ‘zorg’ voor de honger- en dorststakers de afgelopen weken vorm heeft gekregen, valt slechts te concluderen dat ook nu geen veranderingen ten goede te verwachten zijn.
Genoemde bedrijven
Forensisch Medische Maatschappij Utrecht (FMMU)
Herculesplein 361
3584 AA Utrecht
Telefoon: 030-5112500
Email: info@fmmu.nl
Directeur: Frank Diepersloot (fbdiepersloot@fmmu.nl, 06-53816973)
Website: www.fmmu.nl
EMC
Hoevestein 23
4903 SE Oosterhout
Telefoon: 0162-496030
Email: info@emc.nl
Website: www.emc.nl
Detentiezorg Nederland
Mathenesserlaan 464 B
3023 HJ Rotterdam
Telefoon: 06-44676001 (Esther Ronner)
Email: info@detentiezorg.nl
Website: www.detentiezorg.nl
International Medical Care (IMC)
Bezoekadres:
Heatrowbaan 2 B
3045 AG Rotterdam Airport
Telefoon: 010-4623906
Email: planning@intmedicalcare.nl
Website: www.intmedicalcare.nl
Directie en administratie:
Kolenbranderstraat 20
2984 AT Ridderkerk
Telefoon: 0180-484845